ขับร้องแสดงความเป็นสมัยใหม่แบบอิสลาม : สร้างสรรค์นัสยิดขึ้นใหม่ในมาเลเซีย

      

ตั้งแต่พรรคฝ่ายค้าน “ปาร์ตี้อิสลามเซมาเลเซีย” (พรรคอิสลามแห่งมาเลเซียหรือ PAS) ได้เป็นรัฐบาลท้องถิ่นปกครองรัฐกลันตันในปี ค.ศ.1990 พรรคเห็นว่าการแสดงละครพื้นเมืองอย่าง “วายังกูลิต” (หนังตะลุง) และ “มักยง” (ละครมาเลย์ชนิดหนึ่ง) ในที่สาธารณะและการจัดคอนเสิร์ตเพลงร็อคไม่มีความเป็นอิสลามและสั่งห้ามจัดการแสดงดังกล่าว สำหรับชาวมุสลิมที่มีทรรศนะดั้งเดิม ละครพื้นเมืองเป็นเรื่อง “ฮารัม” (ต้องห้าม) เพราะเป็นการแสดงที่จัดขึ้นในโอกาสที่มีความสำคัญในเชิงจิตวิญญาณ อาทิเพื่อการรักษา เชื่อกันว่ามีการเรียกวิญญาณขณะแสดงและยังแสดงเรื่องราวที่ไม่ใช่อิสลามอีกด้วย (อย่างเช่นมหากาพย์รามายนะและมหาภารตะของอินเดีย) ยิ่งไปกว่านั้นปะก์ โดกล ตัวตลกของวายังกลันตันไม่เพียงแต่เป็นผู้รับใช้ของพระราม ตัวเอกของละครหุ่นในเรื่องนี้แต่ยังเป็นกึ่งคนกึ่งเทพตามความเชื่อของฮินดูอีกด้วย นอกจากนี้ยังมีการห้ามสตรีเข้าร่วมในการแสดงคอนเสิร์ตและการแสดงสดเพื่อความบันเทิงทุกชนิดในรัฐกลันตันตั้งแต่ปี ค.ศ. 2002 เนื่องจากถือว่าเสียงของสตรีนั้น “เอารัต” เป็นส่วนของร่างกายซึ่งต้องปกปิด (Star 19 กันยายน 2002)

สื่อได้เลือกเน้นการเสนอการดำเนินการเช่นนี้ของชาวมุสลิมอนุรักษ์นิยม อย่างไรก็ตามมาเลเซียก็เหมือนในโลกมุสลิมส่วนอื่น ๆ กล่าวคือมีชาวมุสลิมหลายประเภทในมาเลเซียซึ่งยอมรับการตีความการปฏิบัติและวัฒนธรรมอิสลามต่าง ๆ กันออกไป (Hefner 1997: 6–7) กว่าสองทศวรรษมานี้ ในมาเลเซียมีชนชั้นกลางซึ่งเป็นอิสลามสมัยใหม่จำนวนมากขึ้นเรื่อย ๆ ซึ่งยอมรับความท้าทายของความเป็นสมัยใหม่อย่างมีความแตกต่าง อย่างที่ Gole (2002) กล่าวไว้ว่าชาวมุสลิมเหล่านี้กำลังแสดงลักษณะวัฒนธรรมที่เป็นสมัยใหม่แต่ยังคงเป็นอิสลาม สำหรับชาวมุสลิมสมัยใหม่กลุ่มนี้  ดนตรีมีบทบาทสำคัญไม่เพียงเฉพาะในการเผยแพร่คำสอนของอิสลามเท่านั้นแต่ยังแสดงให้เห็นว่าอิสลามเป็นศาสนาที่สามารถปรับเข้ากับโลกปัจจุบันได้

บทความนี้ศึกษาพัฒนาการของ “ป๊อปนัสยิด” ดนตรีป๊อปของอิสลามประเภทหนึ่งซึ่งทำให้ผู้แสดงและผู้ชมได้มีบทสนทนากันเกี่ยวกับความเป็นสมัยใหม่แบบอิสลามในมาเลเซีย ป๊อปนัสยิดถูกรสนิยมของชาวมุสลิมรุ่นหนุ่มสาวเนื่องจากแสดงให้เห็นความเป็นสมัยใหม่ของมาเลเซียโดยไม่ต้องเป็นตะวันตกแม้เมื่อได้ปรับให้เข้ากับกระแสนิยมทางดนตรีป๊อปทั่วโลก ทั้งยังมีการนำเทคโนโลยี สื่อ และกลยุทธ์ทางการตลาดใหม่ ๆ มาใช้ นอกจากนี้นักดนตรีป๊อปนัสยิดยังมีอัตลักษณ์ร่วมกับขบวนการความเคลื่อนไหวของอิสลามทั่วโลกผ่านทางเนื้อร้อง องค์ประกอบทางดนตรี ภาพวิดีโอและเครื่องแต่งกาย ในขณะเดียวกันนักดนตรีเหล่านี้ได้สร้างการตีความอิสลามสมัยใหม่ขึ้นใหม่ในท้องถิ่นและใช้องค์ประกอบทางดนตรีท้องถิ่นของมาเลเซียในบทเพลงด้วย

พัฒนาการของ “นัสยิด” ในมาเลเซีย

คำว่า “นัสยิด” มีที่มาจากคำว่า “อันสยาดา” ซึ่งหมายความว่า “การขับร้องบทกวี” เชื่อกันว่าเมื่อศาสดามูฮัมหมัดเดินทางจากเม็กกะไปเมดีนาเป็นครั้งแรก ชาวเมดีนาได้ขับร้องเพลงนัสยิดชื่อ “โตลา อัล บาดรู อาไลนา” (ในที่สุดพระจันทร์ได้ปรากฏขึ้นท่ามกลางหมู่เราแล้ว ฟังได้ที่ หรือแทรกแก่นความคิดทางศาสนาอื่น ๆ เช่นความรักที่มีต่อเพื่อนมนุษย์ หลักศีลธรรมอันดี หรือภราดรภาพในอิสลาม ¹

เริ่มมีการขับร้องนัสยิดในมาเลเซียอย่างไม่เป็นทางการโดยคณาจารย์และนักเรียนชาวมุสลิมแทรกสลับการอ่านคัมภีร์โกหร่านมาตั้งแต่ก่อนสงครามโลกครั้งที่ ² เพลงนัสยิดมีบทบาทสำคัญในการเผยแพร่คำสอนของอิสลามและศาสดามูฮัมหมัดทั้งยังส่งเสริมหลักจริยธรรมและการปฏิบัติของอิสลาม เพลงนัสยิดจะขับร้องประสานเสียงโดยไม่มีดนตรีประกอบแบบอะคาเพลลาหรือมีการตีกลองหนังประกอบ กลองที่ใช้เช่นเรบานาหรือกมปัง เดิมมีเนื้อร้องเป็นภาษาอารบิกซึ่งต่อมาค่อย ๆ เปลี่ยนไปเป็นภาษามาเลย์ ในทศวรรษ 1950 และ 1960 มีการสนับสนุนให้ขับร้องนัสยิดกันที่โรงเรียนและในงานประกวดการอ่านคัมภีร์โกหร่านซึ่งจัดโดยกรมการศาสนาทั้งในระดับรัฐและระดับประเทศ ผู้ขับร้องนัสยิดในงานประกวดเหล่านี้ต้องปฏิบัติตามกฎระเบียบที่เคร่งครัด กล่าวคือคณะนักร้องประกอบด้วยชายล้วนหรือหญิงล้วนเท่านั้น ไม่อนุญาตให้มีชายและหญิงอยู่ในคณะเดียวกัน ผู้ขับร้องหญิงต้อง “ตูตุป เอารัต” (ปกปิดร่างกาย) นักร้องชายต้องสวม “ซงกก” หรือ “โกปีอะห์” ที่ศีรษะ นักร้องทุกคนยืนนิ่ง มือประสานหรือปล่อยข้างลำตัวขณะขับร้อง เนื้อร้องต้องเป็นภาษาอารบิกหรือมาเลย์เท่านั้นและห้ามใช้เครื่องดนตรีอื่นใดนอกจากกลองหนัง ในช่วงนี้มีการขับร้องนัสยิดในงานฉลองทางศาสนาด้วย เช่นอัววัล มูฮาร์รัม และไอดิล ฟีตรี (Matusky and Tan 2004: 263–264)

การฟื้นฟูอิสลามและพัฒนาการของ “นัสยิดเอราบารู”

ในทศวรรษ 1970 การฟื้นฟูอิสลาม (รู้จักกันในชื่อว่าขบวนการ “ดักวาห์”) เริ่มขึ้นในมาเลเซีย “ดักวาห์” หมายถึง “เรียก” หรือ “ตอบการเรียก” งานเผยแพร่ศาสนาเป็นวัตถุประสงค์หลักอย่างหนึ่งของขบวนการนี้ นักวิเคราะห์สรุปว่าสาเหตุของการฟื้นฟูอิสลามคือการตอบสนองนโยบายพัฒนาของรัฐซึ่งมีความเป็นตะวันตกสูง การที่ชนชั้นกลางชาวมาเลย์ที่กังวลเกี่ยวกับความไม่สมดุลทางสังคมมีอำนาจมากขึ้น  และสำนึกเรื่องความแตกต่างทางเชื้อชาติที่ฝังรอยลึกขึ้นโดยเฉพาะอย่างยิ่งระหว่างชาวจีนและชาวมาเลย์ (Shamsul 1997) ³การปฏิวัติในอิหร่าน การเจริญเติบโตของอำนาจทางเศรษฐกิจในตะวันออกกลางและการเลิกหลงใหลลัทธิชาตินิยมทางโลกของโลกอิสลามล้วนส่งผลให้เกิดการฟื้นฟูอิสลามในมาเลเซีย ผู้ที่ได้รับการศึกษาจากต่างประเทศรวมทั้งจากตะวันออกกลางกลับมามาเลเซียพร้อมกับอุดมคติใหม่ ๆ ของอิสลามองค์กรดักวาห์หลายแห่งก่อตัวขึ้นโดยมีวัตถุประสงค์ต่าง ๆ กันแต่มีเป้าหมายหลักในการฟื้นฟูอิสลามร่วมกัน องค์กรเหล่านี้สนับสนุนให้มีการยึดปฏิบัติตามคำสอนของคัมภีร์โกหร่านและฮาดิตห์ (คำพูดของศาสดามูฮัมหมัด) อย่างเคร่งครัดขึ้นเพื่อนำไปสู่วิถีชีวิตแบบอิสลามมากขึ้น

องค์กรดักวาห์หลายแห่งก่อตัวขึ้นโดยมีวัตถุประสงค์ต่าง ๆ กันแต่มีเป้าหมายหลักในการฟื้นฟูอิสลามร่วมกัน องค์กรเหล่านี้สนับสนุนให้มีการยึดปฏิบัติตามคำสอนของคัมภีร์โกหร่านและฮาดิตห์ (คำพูดของศาสดามูฮัมหมัด) อย่างเคร่งครัดขึ้นเพื่อนำไปสู่วิถีชีวิตแบบอิสลามมากขึ้น ⁴

การฟื้นฟูอิสลามในมาเลเซียเกิดขึ้นในเมืองและโดยชนชั้นกลางเป็นส่วนใหญ่ นักศึกษามหาวิทยาลัยในท้องถิ่นเป็นสาวกดักวาห์ที่กระตือรือร้นเป็นพิเศษ เช่นเดียวกับในโลกมุสลิมส่วนอื่นๆ “ความเด่นชัดของอิสลาม” รูปแบบใหม่ ๆ ปรากฏให้เห็นในสังคม อย่างเช่นผ้าคลุมหน้า (ฮีจาบ) สวมใส่โดยสตรีมุสลิม ซึ่งรู้จักกันในท้องถิ่นว่า “ตูดุง” หรือ “เทเลกุง” สั้นและหนังสือ นิตยสารและเทปคาสเซ็ทเกี่ยวกับอิสลาม (Gole 2002)  ชนชั้นกลางชาวมุสลิมที่ได้รับการศึกษาดีเริ่มอภิปรายถกเถียงเกี่ยวกับเรื่องต่าง ๆ ที่สำคัญในสมัยปัจจุบัน เช่นการกำจัดความยากจน ข้อดีของระบบเศรษฐกิจแบบตลาดเสรี บทบาทของสตรีในสังคม พหุนิยม และความไม่สมดุลทางสังคม ชาวมุสลิมเหล่านี้ได้รับอิทธิพลจากความคิดของนักปฏิรูปชาวมุสลิมรุ่นก่อนผู้ซึ่งพยายามเสนอการตีความแบบใหม่และทำให้อิสลามสนองตอบต่อความต้องการของโลกปัจจุบันได้มากขึ้น (Helfner 1997: 5) ⁵

ในขณะเดียวกันเริ่มมีการใช้นัสยิดเป็นสื่อของดักวาห์ ในทศวรรษ 1980 กลุ่มดักวาห์ต่าง ๆ เช่นดารุล อาร์คัมทำให้นัสยิดได้รับความนิยมผ่านทางการแสดงสดในคอนเสิร์ตของวงดนตรีซึ่งเป็นสมาชิกของกลุ่ม คือ นาดา มูร์นี และเดอะซิกร์ซึ่งใส่ความเป็นสมัยใหม่ลงในนัสยิดโดยใช้เครื่องเคาะจังหวะต่าง ๆ วงดนตรีทั้งสองนี้ไม่ได้ตั้งขึ้นเพื่อประโยชน์เชิงพาณิชย์แต่จะเปิดการแสดงสดที่งานแสดงวัฒนธรรมชองดารุล อาร์คัมและแจกเทปคาสเซ็ทเพลงของตนเพื่อให้แฟนเพลงนำไปแจกจ่ายต่อไป (Ahmad Fauzi 2005: 17, n46)

นัสยิดยังได้รับการส่งเสริมจากรัฐบาลกลางอีกด้วยเมื่ออิสลามเริ่มเป็นองค์ประกอบสำคัญของนโยบายวัฒนธรรม ⁶

มีการจัดการประกวดขึ้นตามโรงเรียนและมหาวิทยาลัยและการแสดงถ่ายทอดทางโทรทัศน์ไปทั่วประเทศ ผู้เข้าร่วมรายการขับร้องเพลงภาษามาเลย์ที่มีเนื้อร้องสรรเสริญพระอัลเลาะห์ ให้คำแนะนำแก่สาวกในการรับใช้พระอัลเลาะห์และปฏิบัติตามคัมภีร์โกหร่าน ทั้งยังเน้นความสำคัญของการพัฒนาประเทศผ่านทางอิสลาม (Tan 1990: 143) นัสยิดจึงได้เป็นวิธีส่งเสริมอิสลามตามแนวทางสายกลาง อย่างไรก็ตามไม่อนุญาตให้มีชายและหญิงอยู่ในคณะขับร้องเดียวกัน ห้ามการเต้นประกอบเพลงและห้ามการใช้เครื่องดนตรีสมัยใหม่เช่นเดียวกับในทศวรรษ 1950 และ 1960

ในทศวรรษ 1990 กรมการอิสลามแห่งสำนักนายกรัฐมนตรีได้มอบหมายให้มีการจัดโครงการสร้าง “นัสยิดเอราบารู” (นัสยิดยุคใหม่) เพื่อให้สอดคล้องกับแนวคิดการเล่าขานความเป็นสมัยใหม่ ที่เรียกว่าวาวาซัน 2020 (วิสัยทัศน์ 2020) ซึ่งริเริ่มขึ้นโดยดร. มหาธีร์ มูฮัมหมัด นายกรัฐมนตรีในขณะนั้น (Mahathir 1991) ตามแนวคิดวิสัยทัศน์ 2020 นั้น สิ่งนำทางให้มาเลเซียก้าวไปสู่ความทันสมัยคือจิตสำนึกเชิงจิตวิญญาณ ศาสนา และศีลธรรม อิสลามต้องมีบทบาทสำคัญในการทำแนวคิดนี้ให้เป็นจริง

แนวคิดนัสยิดเอราบารูปรากฏเป็นภาพขึ้นในการแสดงถ่ายทอดสดทางโทรทัศน์จากงานประกวดนัสยิด แห่งชาติ ปี ค.ศ. 1994 การแสดงนี้มีขึ้นอีกครั้งในพิธีปิดการแข่งขันการอ่านคัมภีร์โกหร่าน ประจำปี ค.ศ. 1995 คณาจารย์ชาวมาเลเซียของมหาวิทยาลัยเทคโนโลยีมารา (UiTM) และคณะที่ปรึกษาชาวต่างชาติจากประเทศอียิปต์ทำงานร่วมกันในโครงการนี้ นัสยิดเอราบารูเป็นการแสดงรวบยอดมีทั้งเพลงนัสยิด การเต้นรำ ละคร กวีนิพนธ์และเพลงสวด โดยใช้เครื่องแต่งกายและอุปกรณ์ประกอบ จากคำบอกเล่าของฟาคารีอะห์ ดาตุก์ ลกมัน อาจารย์ประจำของมหาวิทยาลัยเทคโนโลยีมาราผู้ซึ่งเกี่ยวข้องในการผลิตและประพันธ์เพลงนัสยิดที่ใช้ในการแสดงนี้  “การใช้สื่อใหม่ ๆ รวมทั้งระบบแสงสีเสียงดิจิทัลและการใช้รูปแบบศิลปะร่วมสมัยแสดงให้เห็นว่าอิสลามไม่หยุดอยู่กับที่และมีความสามารถในการปรับตัวและการผสมกลมกลืนเพื่อดำรงอยู่ต่อไปในสภาพของโลกปัจจุบันได้ รูปแบบใหม่นี้เป็นสากล ถ่ายทอดอุดมคติอิสลาม ส่งเสริมความเข้าใจโลกทัศน์อิสลาม และก่อให้เกิดเอกภาพในหมู่ชาติต่าง ๆ ในโลก” (บทสนทนา 5 กุมภาพันธ์ 2005)

เพลงเปิดการแสดงที่ชื่ออะห์ลัน (ยินดีต้อนรับ) ประพันธ์โดยศาสตราจารย์ ดร. อับเดล-ฮามิด มาแชล จากอียิปต์มีวัตถุประสงค์ที่จะแสดงให้เห็นว่าอิสลามก้าวข้ามเรื่องอายุ เชื้อชาติ และเพศสถานะ เนื้อร้องเป็นภาษาอารบิก มาเลย์ อังกฤษ จีนกลาง และทมิฬ มีการเน้นคำว่า “ยินดีต้อนรับ” ในภาษาต่าง ๆ เหล่านี้ (อะลันห์/ ซาลามัท ดาตัง/ เวลคัม/ ฮวน ยิง/ วาเนเคม) ผู้ขับร้องซึ่งเป็นตัวแทนจากเชื้อชาติต่าง ๆ อยู่ในชุดเครื่องแต่งกายประจำชาติ ผู้ขับร้องหญิงยืนขับร้องข้าง ๆ ผู้ขับร้องชายในสถานที่สาธารณะเป็นครั้งแรก

บทเพลงอื่น ๆ เน้นเรื่องต่าง ๆ ที่สำคัญในสมัยปัจจุบันและปัญหาสังคม (เช่นยาเสพติด โรคเอดส์ และสงคราม) และเรียกร้องให้มุสลิมผู้ซึ่งได้ออกนอกลู่นอกทางกลับมามีความเชื่อและอุดมคติแบบอิสลาม (สูจิบัตร 11 มกราคม 1995) เพลงเสียงร้องจากบอสเนีย (The Cry of Bosnia) โดยศาสตราจารย์ ดร. อับเดล-ฮามิด     มาแชลเช่นกันเป็นเพลงนัสยิดต่อต้านสงครามซึ่งขับร้องเป็นภาษาอังกฤษ อารบิก และมาเลย์:

ด้วยโลหิตของชาวมุสลิมที่หลั่งไหลในดินแดนบอสเนีย เฮอร์เซโกวินา … ขอแสดงความเสียใจต่อโลกอิสลาม … ด้วยน้ำตาของมารดาที่ร่ำไห้คร่ำครวญ (เนื่องจากสูญเสียบุตรชาย) … ด้วยโลหิตของสาวพรหมจรรย์ที่ถูกขืนใจ … ด้วยเสียงร้องของเด็กทารก … การถอนหายใจอันเจ็บปวดของผู้ชราที่ตื่นตระหนก … ด้วยการทำลายมัสยิด …ขอแสดงความเสียใจต่อโลกอิสลาม …

การแสดงปิดท้ายด้วยเพลงวาวาซัน 2020 ประพันธ์โดยฟาคารีอะห์ ลกมัน ขับร้องเป็นภาษาอังกฤษ เช่นเดียวกับเพลงเปิดการแสดง นักร้องทุกเพศทุกวัยจากเชื้อชาติต่าง ๆ ร่วมกันขับร้องเป้าหมายแห่งวิสัยทัศน์ 2020:

ประชาชาติมาเลเซียซึ่งเป็นอันหนึ่งอันเดียวกันและมีความรู้สึกว่ามีจุดมุ่งหมายร่วมกัน … สังคมมาเลเซียซึ่งเป็นอิสระทางจิตใจ  มีความมั่นคงปลอดภัย  และพัฒนาแล้ว … สังคมซึ่งเจริญเต็มที่และเป็นประชาธิปไตย … สังคมซึ่งเปี่ยมด้วยศีลธรรมและจริยธรรม … สังคมซึ่งเจริญเต็มที่ ให้อิสระทางความคิด และมีขันติ … สังคมซึ่งเป็นวิทยาศาสตร์และก้าวหน้า … สังคมซึ่งเปี่ยมด้วยความใส่ใจและวัฒนธรรมซึ่งเปี่ยมด้วยความใส่ใจ … สังคมซึ่งมีความเป็นธรรมในเชิงเศรษฐกิจ … และสังคมซึ่งเจริญรุ่งเรือง

นักวิจารณ์ในหน้าหนังสือพิมพ์ชื่นชมการแสดงนัสยิดเอราบารูว่า “มีความเป็นสมัยใหม่และให้ความบันเทิง” เนื่องจากเพลงใหม่ ๆ เหล่านี้มี “เครื่องดนตรีประกอบการขับร้องนัสยิด ผู้เป่าโออุด (ขลุ่ยตะวันออกกลาง) ขับร้องเพลงภาษาอารบิกที่ไพเราะ … [และ] … นักร้องเพลงป๊อปอย่างเฟาซีอะห์ ลาติฟ ชาริฟะห์ อีนี และนิง ไบซูรา สวมใส่เครื่องแต่งกายแบบอิสลามทันสมัย” (New Straits Times  [NST] 12 กุมภาพันธ์ 1994) นักวิจารณ์อื่น ๆ เขียนว่าการแสดงดนตรีครั้งนี้เป็นวิธีการเผยแพร่ศาสนาอิสลามอย่างได้ผล (Utusan Malaysia 13 มกราคม 1995)

กระบวนการสร้างป๊อปนัสยิด: มีความเป็นสากล อิสลาม และท้องถิ่น

นัสยิดเชิงพาณิชย์รูปแบบใหม่หรือที่รู้จักกันในชื่อ “ป๊อปนัสยิด” ได้กำเนิดขึ้นในมาเลเซียในทศวรรษ 1990 โดยตามแบบอย่างของวงนาดา มูร์นีของดารุล อาร์คัม เนื้อร้องยังคงสรรเสริญพระอัลเลาะห์ ค่านิยมของอิสลาม และคำสอนของพระศาสดา เพลงป๊อปนัสยิดเชิงพาณิชย์ขับร้องแบบอะคาเพลลา (โดยมีผู้ประสานเสียง 2 หรือ 3 คน) หรือโดยมีเสียงดนตรีประกอบ มีการผลิตและจัดจำหน่ายเพลงเหล่านี้ไปสู่ผู้ฟังจำนวนมากโดยบริษัทบันทึกเสียงหลายแห่ง ดนตรีแนวใหม่นี้ประยุกต์จากดนตรีป๊อปหลากหลายรูปแบบของอังกฤษและอเมริกา (เช่นดนตรีของวงวัยรุ่นชายล้วนเวสต์ไลฟ์และแบ็คสตรีทบอยส์) ในขณะเดียวกันได้มีการนำดนตรีที่เป็นการผสมดนตรีพื้นเมืองกับดนตรีจากวัฒนธรรมอื่น (world beat) และจังหวะท้องถิ่นใส่เข้ามา มีการใช้เครื่องเคาะจากมาเลเซียและส่วนอื่น ๆ ของโลกด้วย

ผู้บุกเบิกป๊อปนัสยิดเชิงพาณิชย์คือวงไรฮัน (กลิ่นไอแห่งสวรรค์) จากคำบอกเล่าของฟารีฮิน อับดุล ฟัตตะห์ ผู้ผลิตอัลบั้มแรกของวงไรฮันที่ชื่อว่าปูจี-ปูจียัน (Praises,1997ฟังได้ที่ www.raihan.com.my, songs/lyrics) บริษัทบันทึกเสียงวอร์เนอร์ได้ตัดสินใจที่จะ “เพิ่มสีสันให้ดนตรีนัสยิด” โดยใส่การเคาะจังหวะเข้าไปในเพลงเพื่อให้เกิดเสียงใหม่ ฟารีฮินอธิบายว่าสตีฟ ฮัสสัน ธอร์นตัน นักเคาะจังหวะชาวอเมริกันซึ่งเป็นผู้เรียบเรียงการเคาะจังหวะและเล่นเครื่องเคาะต่าง ๆ ให้นักดนตรีพื้นบ้านมาเลย์และนักดนตรีป๊อปอื่น ๆ “รับผิดชอบเครื่องเคาะละติน ส่วนผมเล่นเครื่องเคาะมลายูเสียมากกว่า” (NST 17 มีนาคม, 19 กรกฎาคม 1997)

หลังจากวงไรฮัน (วอร์เนอร์) ได้มีวงป๊อปนัสยิดอื่น ๆ เกิดขึ้นอีกในมาเลเซีย วงป๊อปนัสยิดที่เด่น ๆ มีฮิจจัซ (ฮิจจัซเร็คคอร์ด ก่อนหน้านี้คือบีเอ็มจี) รับบานี (เคอาร์ยูมิวสิค – อีเอ็มไอ) บราเธอร์ส (อัมบังคลาซิก์) และอิน-ทีม  (ฮิจจัซเร็คคอร์ด) วงหญิงล้วนมีเอชเอดับเบิ้ลยูเอ (จูอาราเร็คคอร์ด) โซเลห์อะห์ (โพลีแกรม) และมาวัดดาห์ (มาวัดดาห์โปรดักชั่น) แม้แต่นักเรียนยังมีการตั้งวงของตนเอง (Star 1 สิงหาคม 1997) และนักร้องเพลง     ป๊อปอย่างวาเฮเอดา มาวี และรัมลี ซาริปก็หันมาร้องเพลงป๊อปนัสยิด

บทความในส่วนต่อไปจะแสดงให้เห็นว่าป๊อปนัสยิดเป็นที่นิยมในหมู่ชาวมุสลิมหนุ่มสาวเนื่องจากเป็นดนตรีที่มีความเป็นสมัยใหม่ มีความเป็นอิสลามแต่ยังแสดงความเป็นมาเลเซีย รูปแบบใหม่ของดนตรีดักวาห์นี้ยังเป็นเวทีให้ผู้ขับร้องและผู้ชมชาวมุสลิมได้ถกเถียงอภิปรายกันถึงความเป็นสมัยใหม่โดยไม่เป็นตะวันตกอีกด้วย

กระแสดนตรีป๊อปของโลก

ป๊อปนัสยิดได้นำกระแสสากลของดนตรีป๊อปสมัยใหม่มาใช้และได้ปรับตัวให้เข้ากับกระแสดังกล่าวอย่างต่อเนื่อง เช่นเดียวกับในวงดนตรีวัยรุ่นชายล้วนของอังกฤษและอเมริกา โครงสร้างของดนตรีโดยรวมของป๊อปนัสยิด ประกอบด้วยเสียงร้องเดี่ยว เสียงร้องประสาน และเสียงดนตรีช่วงสั้น ๆ สลับกันไป ช่วงประสานเสียงจะมี 2 หรือ 3 เสียง วงดนตรีอย่างดีโวทีส์ เฟอร์เดาส์ และเมสทิกาทดลองใช้รูปแบบและจังหวะฮิปฮ็อป ร็อค และจังหวะพื้นบ้านของวัฒนธรรมอื่นตามลำดับ มีการผสมผสานใช้เครื่องดนตรีต่างชาติเช่นกลองคองก้า กระดึงวัว        เชคเกอร์ คีย์บอร์ด หรือซินธิไซเซอร์เข้ากับกลองหนังและกลองยาวในท้องถิ่น มีการแสดงสดจัดขึ้นในสถานที่จัดแสดงคอนเสิร์ตซึ่งใช้ระบบแสงสีเสียงดิจิทัลรุ่นล่าสุด

มีการทำให้ป๊อปนัสยิดเป็นเรื่องเชิงพาณิชย์และอยู่ในรูปแบบที่เหมาะจะออกจำหน่ายในตลาดโดยบริษัทบันทึกเสียงเช่น บริษัทย่อยข้ามชาติของวอร์เนอร์ อีเอ็มไอ และบีเอ็มจี การจำหน่ายป๊อปนัสยิดทำในรูปของซีดี วีซีดี และเทปคาสเซ็ท กลยุทธ์ทางการตลาดของบริษัทข้ามชาติดังกล่าวคือ การแสดงสด คลิปวิดีโอ เว็บไซต์ นิตยสารแฟนเพลง การแจกลายเซ็น โปสเตอร์ เสื้อยืด และของที่ระลึกอื่น ๆ การส่งเสริมการขายลักษณะนี้ทำให้อัลบั้มแรกของวงไรฮันที่ชื่อ ปูจี-ปูจียัน (1997) มียอดขายกว่า 650,000 แผ่น ติดอันดับหนึ่งอัลบัมขายดีที่สุดในมาเลเซียในขณะนั้น (NST 24 มีนาคม 2000) ในปี ค.ศ. 2000 วงไรฮันมีภาพยนตร์เรื่องแรกออกฉายชื่อ ซยูกุร์ 21 (ขอบคุณ 21) ซึ่งเป็นกลยุทธ์ทางการตลาดที่ได้ผลดีอีกวิธีหนึ่งสำหรับนัสยิดและสาร      ดักวาห์

คลิปวิดีโอป๊อปนัสยิดมีลักษณะเหมือนกับมิวสิควิดีโอของวัฒนธรรมอื่น ๆ ในโลกเช่นกัน กล่าวคือมีภาพสีและขาวดำสลับกันไป รูปแบบของมิวสิควิดีโอนัสยิดที่ใช้กันมากที่สุดคือผู้ขับร้องลิปซิงค์ในฉากที่เปลี่ยนไปเรื่อย ๆ ซึ่งรวมถึงภาพภูเขา แม่น้ำ และทะเลทราย ซึ่งล้วนเป็นสรรพสิ่งที่พระอัลเลาะห์ทรงสร้างขึ้น และภาพมุสลิมสวดละหมาดในมัสยิด มีการฉายมิวสิควิดีโอนัสยิดเป็นประจำทางสถานีโทรทัศน์แห่งชาติ เหมือนกับดนตรีป๊อปแบบอื่นๆ ในโลก ส่วนวีซีดีสามารถหาซื้อได้ทั่วไปเพื่อการชมหรือขับร้องคาราโอเกะภายในบ้า

มีการนำเทคโนโลยีใหม่ ๆ อย่างเช่นคอมพิวเตอร์และอินเทอร์เน็ตมาใช้ในการผลิตและการตลาด ซึ่งเป็นไปตามกระแสดนตรีป๊อปของโลก วงนัสยิดที่ได้รับความนิยมส่วนใหญ่มีเว็บไซต์เป็นของตัวเอง แฟนเพลงจะลงบันทึกเข้าเว็บไซต์เพื่อฟังหรือดาวน์โหลดเพลงโปรดและเนื้อเพลง สนทนากับแฟนเพลงคนอื่น ๆ ดูรูปและคลิปวิดีโอของนักร้อง และอ่านประวัติชีวิตของสมาชิกในวง (ดูตัวอย่างได้ที่ www.raihan.com.my, www.rabbani.com.my, www.hijjaz.com.my และ www.mawaddah.com.my) มีอีโซน  เว็บศูนย์รวม บลอก กระดานสนทนา และเว็บไซต์อื่น ๆ เกี่ยวกับนัสยิดเช่นกัน (ตัวอย่างเช่น www.nasyeed.com.my และ www.liriknasyid.com) ⁷เพลงนัสยิดยังสามารถดาวน์โหลดเข้าโทรศัพท์มือถือเพื่อใช้เป็นเสียงเรียกเข้าอีกด้วย Sarkissian (2005: 145) ชี้ให้เห็นได้อย่างถูกต้องว่า “อินเทอร์เน็ตกลายเป็นเครื่องมือสำคัญทั้งในการเผยแพร่นัสยิดและการสร้างความรู้สึกการเป็นสมาชิกชุมชนเดียวกันขึ้นระหว่างวงดนตรีและแฟนเพลง”

อิสลามสากลสมัยใหม่

นอกจากจะปรับให้เข้ากับกระแสดนตรีป๊อปสากลแล้ว ผู้ขับร้องและผู้ชมนัสยิดยังรู้สึกมีอัตลักษณ์เดียวกับมุสลิมสมัยใหม่ทั่วโลกผ่านทางแก่นความคิดอิสลามที่เป็นสากลในเนื้อเพลงและการใช้คำอารบิก ลักษณะดนตรีแบบตะวันออกกลางและการใช้คุณลักษณะเฉพาะของเสียงในการขับร้อง มีการใช้ภาพมุสลิมสวดละหมาดในมัสยิดจากส่วนต่าง ๆ ของโลกและภาพมุสลิมแสวงบุญที่เมืองเม็กกะเป็นฉากหลังอีกด้วย ผู้ขับร้องชายหลายคนสวมใส่เสื้อเชิร์ตอิสลามแบบสากลหรือบาจูเมลายู (เสื้อเชิร์ตยาวของมาเลย์) ยาวคลุมเข่า และโกปีอะห์ (หมวกผ้าไม่มีปีก) สีพาสเทลหรือสีเข้ม ต่อมาวงดนตรีอย่างดีร์วานา นาวซีฮาร์ทและอิน-ทีมสวมใส่เสื้อเชิร์ตลำลองหรือเสื้อคอโปโลและแจ๊คเก็ตแบบตะวันตก

กฎระเบียบเกี่ยวกับการมีส่วนร่วมและการแต่งกายของผู้ขับร้องหญิงแสดงอัตลักษณ์เดียวกับมุสลิมทั่วโลกเช่นกัน มีวงดนตรีหญิงอยู่บ้างแต่เป็นส่วนน้อย และไม่เหมือนกับนัสยิดเอราบารูตรงที่ไม่มีชายและหญิงในวงดนตรีเดียวกัน นักดนตรีและผู้ขับร้องหญิงคลุมศีรษะอย่างที่หญิงสาวในหลาย ๆ ส่วนของโลกมุสลิมปฏิบัติเมื่อปรากฏตัวในที่สาธารณะ อย่างไรก็ตามเครื่องแต่งกายที่ใช้สวมใส่เป็นเสื้อเชิร์ตยาว สีสันสดใส ที่เรียกว่าบาจูคูรุง (ชุดยาวมาเลย์) และมีการใช้ผ้าโพกศีรษะอย่างสร้างสรรค์และทันสมัย Gole (2002: 177, 180) ชี้ให้เห็นว่าผ้าคลุมหน้าหรือคลุมศีรษะนั้น “สตรีรุ่นใหม่นำมาใช้ … เป็นสัญลักษณ์ทางวัฒนธรรมที่แสดงความแตกต่างในบริบทความเป็นสมัยใหม่แบบที่ไม่ใช่ตะวันตก” ในบริบทมุสลิม การที่สตรีมีส่วนร่วมในการแสดงและการสวมใส่เทเลกุงถือว่ามีความเป็นสมัยใหม่ ถึงแม้ว่ามีข้อจำกัดต่าง ๆ ในเรื่องการมีส่วนร่วมของสตรี นัสยิดเสนอแนวทางใหม่ ๆ ที่สตรีมุสลิมใช้แสดงออกในที่สาธารณะ

เพื่อเป็นการแสดงความห่วงใยพี่น้องมุสลิมในส่วนอื่น ๆ ของโลก วงดนตรีนัสยิดอย่างไรฮัน รับบานี บราเธอร์ส เซาจานา ฮิจจัซ และนาวซีฮาร์ทได้บันทึกอัลบัมเพื่อหารายได้สำหรับผู้ลี้ภัยชาวโคโซโวในปี ค.ศ. 1999 ในลักษณะเดียวกัน มีการนำรายได้ส่วนหนึ่งของอัลบัมอามัน (สันติภาพ) ของรับบานีไปช่วยผู้ลี้ภัยชาวอัฟกานิสถาน (NST 16 พฤศจิกายน 2001) วงดนตรีหญิงล้วนมาวัดดาห์ยังได้แต่งเพลงหลายเพลงเกี่ยวกับภัยธรรมชาติจากคลื่นยักษ์สึนามิในหมู่บ้านอาเจะ (ดู www.mawaddah.com.my)

ป๊อปนัสยิดใหม่นี้ยอมรับว่ามุสลิมชนชาติต่าง ๆ และผู้นับถือศาสนาอื่นอยู่ร่วมกันได้ เช่นเดียวกับในนัสยิดเอราบารู มีการขับร้องป๊อปนัสยิดเป็นภาษาต่าง ๆ เช่นมาเลย์ อารบิก จีนกลาง  และอูรดูเพื่อดึงดูดผู้ชมชนชาติและเชื้อชาติต่าง ๆ กัน อัลบั้มซยูกุร์ (ขอบคุณ ปี 1997) ของวงไรฮันมียูซุฟ อิสลาม (ก่อนหน้านี้ชื่อแคท สตีเว่นส์) มาร่วมร้อง และมีบางเพลงร้องเป็นภาษาอังกฤษ เพลงภาษาอังกฤษเพลงหนึ่งชื่อพระเจ้าคือความสว่าง แต่งโดยยูซุฟ อิสลาม ร้องโดยยูซุฟ อิสลามและวงไรฮัน มีการใช้กลองกมปังและเรบานาของมาเลย์ และเครื่องเคาะอื่น ๆ ประกอบ ส่วนเนื้อเพลงเป็นการสรรเสริญพระอัลเลาะห์ดังนี้

มหัศจรรย์แห่งสวรรค์ช่างยิ่งใหญ่ … และความงามไร้กาลเวลาแห่งราตรี … ถ้าเป็นเช่นนั้นพระผู้สร้างช่างยิ่งใหญ่อะไรเช่นนี้ … และดวงดาวเป็นดั่งอัญมณีล้ำค่าเกินเอื้อมหัตถ์ของกษัตริย์ใด …

อัลบัมเกมาอลัม (เสียงสะท้อนของโลก) ของวงไรฮันในปี ค.ศ. 2003 มีเพลงภาษาจีนกลางเพลงหนึ่งชื่อซิงไอ้ซิงไอ้ (ความรักที่มีต่อพระเจ้า) คณะผู้ขับร้องได้แรงบันดาลใจในการแต่งเพลงภาษาจีนกลางเพราะ “วงไรฮันมีแฟนเพลงในชุมชนมุสลิมทางตอนใต้ของประเทศจีน เห็นได้ชัดว่าแฟนเพลงกลุ่มนี้ชอบดนตรีแม้จะไม่เข้าใจเนื้อร้องมาเลย์” (Star 5 กุมภาพันธ์ 2003) เพลงที่ได้รับความนิยมล่าสุดของวงไรฮันชื่ออัลลาฮู (พระอัลเลาะห์ของฉัน) ขับร้องเป็นภาษาอูรดูและมาเลย์ โดยปรับมาจากเพลงคาวัลลี (ดนตรีทางศาสนาของกลุ่มซูฟีในอินเดียและปากีสถาน) ขับร้องโดยนุซรัต ฟาเตะห์ อาลี คาน มีเนื้อร้องสรรเสริญพระเจ้า (Star 11 มิถุนายน 2004)

ผู้ขับร้องเพลงนัสยิดกำลังสร้างความสัมพันธ์อันมั่นคงกับมุสลิมในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้และมุสลิมในส่วนอื่น ๆ ของโลกผ่านทางความร่วมมือและการแสดงในชุมชนมุสลิมหลายแห่ง วงไรฮันได้บันทึกเสียงร่วมกับยูซุฟ อิสลาม แสดงร่วมกับวงดนตรีป๊อปชื่อชีล่าออนเซเว่นและวงนัสยิดชื่อซนาดาของอินโดนีเซีย และเคยได้รับเชิญไปแสดงในคูเวตและประเทศอื่น ๆ ในตะวันออกกลาง แอฟริกาใต้ อังกฤษ ไทย อินโดนีเซีย สิงคโปร์ และแคนาดา วงมาวัดดาห์ออกทัวร์คอนเสิร์ตในเยอรมนี ฝรั่งเศส อังกฤษ และออสเตรเลีย (NST 6 พฤศจิกายน 2004) วงดนตรีมาเลเซียอย่างไรฮันและรับบานีและวงดนตรีอินโดนีเซียอย่างซนาดาและฮัดดัดอัลวีได้รับความนิยมในทั้งสองประเทศ ซีดีและวีซีดีของวงเหล่านี้มีวางจำหน่ายในทั้งสองประเทศ (Barendregt 2003) สิ่งต่าง ๆ เหล่านี้ยืนยันว่ามีการสร้างชุมชนอิสลามของโลกขึ้นแล้ว

อัตลักษณ์ท้องถิ่น

วงดนตรีป๊อปนัสยิดได้พยายามแสดงอัตลักษณ์ของมาเลเซียท้องถิ่นในบทเพลงของตนด้วยเช่นกัน อัลบัมปูจี-ปูจียันของวงไรฮันใช้กลองหนังมาเลย์เช่นกมปังและเรบานาซึ่งมักใช้ตีประกอบเพลงอิสลามบางประเภท กลองเหล่านี้ใช้ระหว่างจังหวะพื้นฐานมาซรีซึ่งใช้ประกอบการเต้นรำเพื่อความเพลิดเพลินในมาเลเซียและคล้ายกับจังหวะที่ใช้ในการเต้นรำเบเลดีในตะวันออกกลาง นอกเหนือจากภาพของอิสลามในบริบทนานาชาติ คลิปวิดีโอของวงไรฮันหลาย ๆ คลิปยังแสดงทัศนียภาพในท้องถิ่น อาทิตึกระฟ้าทันสมัยในกรุงกัวลาลัมเปอร์และมัสยิดในเมืองเล็ก ๆ ของมาเลเซีย

วงรับบานีได้ทดลองใช้เสียงใหม่ ๆ เรื่อยมาและใส่เพลงชาวบ้านของมาเลเซีย อาทิลากูอูลิคมายัง (เพลงจากละครอูลิคมายัง) และเวาบูลัน (ว่าวพระจันทร์) ไว้ในอัลบัมของตนด้วย (www.utusan.com.my 29 กุมภาพันธ์ 2000) วงรับบานีได้เชิญนักแต่งเพลงอย่างบง (ผู้ผลิตของอามุก) ปัก งะห์ (มีชื่อเสียงทางด้านดนตรีพื้นเมือง) และเคอาร์ยู (วงป๊อปแร็พ) ให้มีส่วนร่วมในอัลบัมอินตีฟาดา (ความรุ่งเรือง อีเอ็มไอ 2001) ซึ่งผสมผสานกันระหว่างดนตรีพื้นเมือง ดนตรีป๊อป และดนตรีพื้นเมืองจากวัฒนธรรมอื่น เนื้อร้องของเพลงซึ่งเป็นชื่ออัลบัมเป็นเรื่องของการก้าวขึ้นสู่ความมีชื่อเสียงของวงรับบานีในวงการดนตรีจนพัฒนามาถึงสถานภาพในปัจจุบัน จังหวะของอัลบัมนั้นคึกคักกว่าป๊อปนัสยิดอื่น ๆ และปิดท้ายด้วยท่อนดนตรีซึ่งบรรเลงโดยกาเมลัน เซรูไน และกลองของมาเลเซีย อัลบัมเอ็มทีวีคีบลัต (2547) ของวงรับบานีได้นำอีนังซึ่งเป็นจังหวะเต้นรำเพื่อความเพลิดเพลินของมาเลเซียและดังดุทซึ่งเป็นดนตรีป๊อปแบบหนึ่งมาใช้ มีการผสมผสานการเล่นเครื่องดนตรีอย่างตาบลาของอินเดียเข้ากับกมปังและเรบานาของมาเลเซียและกลองคองก้า

ผู้ขับร้องนัสยิดมาเลเซียเล่าเรื่องต่าง ๆ ในบทเพลงเกี่ยวกับความเป็นสมัยใหม่แบบอิสลาม การตีความแบบท้องถิ่นปรากฏขึ้นเมื่อสารอิสลามสากลมีปฏิสัมพันธ์กับวาทกรรมระดับชาติเกี่ยวกับการพัฒนาประเทศและการทำให้ทันสมัย ได้มีการวาดภาพสารวิสัยทัศน์ 2020 และการสร้างชาติเทคโนโลยีสมัยใหม่ให้มีอัตลักษณ์ด้านจิตวิญญาณและวัฒนธรรมเป็นของตนเองในภาพยนตร์ของเมโทรเวลธ์มูวี่เรื่องซยูกุร์ 21 ซึ่งใช้ทุนสร้าง 1.8 ล้านริงกิต เหตุการณ์ในเรื่องเกิดขึ้นในคริสตศตวรรษที่ 21 ที่เมืองไฮเทคในจินตนาการชื่อเราดาห์ซึ่งมีเขตที่อยู่อาศัย เขตพักผ่อนหย่อนใจ ห้างสรรพสินค้า สถานศึกษา และหน่วยงานราชการเป็นของตนเอง (ไม่ใช่เรื่องบังเอิญที่เหตุการณ์ในเรื่องเกิดขึ้นในปี ค.ศ. 2021 หนึ่งปีหลังจากมาเลเซียมุ่งหวังว่าจะบรรลุวิสัยทัศน์ 2020 และไม่ใช่เรื่องบังเอิญเช่นกันที่การถ่ายทำมีขึ้นที่เมืองปุตราจายา เมืองหลวงใหม่ของมาเลเซีย ซึ่งมีความทันสมัยและเป็นที่ตั้งสถานที่ราชการ) เมืองเราดาห์มีความก้าวหน้าทางเทคโนโลยีและใช้ระบบคอมพิวเตอร์อันซับซ้อนในการดำเนินการต่าง ๆ คามัล วิศวกรชาวมาเลเซียซึ่งทำงานกับองค์การนาซาในนิวยอร์คมาเป็นเวลา 30 ปีถูกส่งตัวมาที่นี่ในโครงการแลกเปลี่ยน หายนะอุบัติขึ้นเมื่อกลุ่มคนท้องถิ่นนำโดยอัซมีพยายามทำลายล้างโครงการของคามัล ผลคือวาตภัย อุทกภัย และการสูญเสียชีวิต ทุกสิ่งทุกอย่างจบลงด้วยดีเมื่อกลุ่มของอัซมีกลับใจ ขอให้คามัลให้อภัยและอธิษฐานขอความช่วยเหลือจากพระอัลเลาะห์ สารของไรฮันกล่าวไว้อย่างชัดเจนในเพลงปิดท้ายเรื่อง

โอ พระเจ้า ข้าไม่คู่ควรกับความรักของพระองค์ … โปรดทรงอภัยให้ข้าและยอมรับการกลับใจของข้า … พระองค์ทรงมีพระเมตตาสูงสุด … พวกเราเป็นข้ารับใช้ของพระองค์ … อภัยโทษจากพระเจ้า … ไม่ว่าผู้ใดจะทำการทางวิทยาศาสตร์ใดสำเร็จ ก็ไม่มีผู้ใดยิ่งใหญ่กว่าพระเจ้า … กฏแห่งวิทยาศาสตร์คือกฎแห่งพระอัลเลาะห์ …

ผู้อำนวยการของเมโทรเวลธ์มูวี่ โมฮัมหมัด อาลิฟ นัจมีกล่าวว่า “ในภาพยนตร์เรื่องนี้ เรากำลังอาศัยอยู่ในโลกยุคใหม่ซึ่งไม่ได้สูญเสียเรื่องความเป็นมนุษย์และความรัก (NST 24 มีนาคม 2000 และดู www.movies.mwig.com)

หลังจากนั้นวงมาวัดดาห์ได้ออกอัลบัมชื่ออิสลามฮัจจารี (อิสลามอารยะ) พร้อม ๆ กับที่อับดุลลาห์ อาหมัด บาดาวี นายกรัฐมนตรีคนปัจจุบันได้เริ่มเผยแพร่หลัก 10 ประการในชื่อเดียวกัน หลัก 10 ประการอิสลามฮัจจารี “มุ่งที่จะให้มุสลิมชาวมาเลเซียมีความสามารถแข่งขันได้ในระดับโลก” และประกอบด้วย “ความเชื่อและความศรัทธาในพระอัลเลาะห์ รัฐบาลที่เที่ยงธรรมและไว้วางใจได้ ชนชาติที่เป็นไท การมีความรู้ที่นำไปใช้ได้ การพัฒนาเศรษฐกิจโดยสมดุลและทั่วถึง คุณภาพชีวิตที่ดี การปกป้องสิทธิ์ของสตรีและชนกลุ่มน้อย ความยึดมั่นในวัฒนธรรมและศีลธรรม การรักษาสิ่งแวดล้อม และการป้องกันประเทศอย่างเข้มแข็ง (Star 24 กันยายน 2004) ตัวอย่างเพลงในอัลบัมของมาวัดดาห์คือมัสยารากัตฮาร์โมนี (สังคมสามัคคี) มาเลเซียอินดาห์ (มาเลเซียสวยงาม) และอิสลามยังเตลาห์เคมบัง (อิสลามที่รุ่งเรือง) เพลงซึ่งเป็นชื่ออัลบัมเรียกร้องให้มุสลิมรุ่นใหม่สร้างสรรค์วัฒนธรรมใหม่ที่เน้นความมีขันติธรรม การร่วมมือกับผู้อื่น ความเชื่อในพระเจ้า และความขยันขันแข็ง (ดูเนื้อเพลงได้ที่ www.mawaddah.com.my)

ความตึงเครียดเชิงศิลปะ

นัสยิดใหม่ซึ่งมีรูปแบบเชิงพาณิชย์แต่ยังคงความเป็นอิสลามแสดงให้เห็นถึงความตึงเครียดต่าง ๆ ที่เป็นหัวข้อถกเถียงกันอย่างกว้างขวางในหนังสือพิมพ์ เว็บไซต์ และนิตยสารแฟนเพลง ในขณะที่นักวิจารณ์ไม่เห็นด้วยกับการนำดนตรีดักวาห์ของอิสลามมาค้าขายเชิงพาณิชย์ นักดนตรีกลับรู้สึกว่าเป็นสิ่งที่พึงทำได้ตราบใดที่มีการแสดงสารของอิสลาม วงไรฮันกล่าวว่า “ความสำเร็จทำให้เราถ่อมตัวถ่อมใจมากขึ้นไปอีก เราเตือนตัวเองอยู่เสมอว่าความสำเร็จมีอยู่ได้เพียงชั่วคราวเท่านั้น” (Star 11 มิถุนายน 2004)

นักวิจารณ์และนักดนตรียังเห็นไม่ตรงกันในเรื่องรูปแบบของป๊อปนัสยิดอีกด้วย (Malay Mail 6 เมษายน 2004) วงรับบานีถูกวิพากษ์วิจารณ์ว่า “ออกนอกลู่นอกทางและหันเหออกจากบรรทัดฐานของนัสยิด” บางคนเห็นว่าเพลงอินตีฟาดาของวงรับบานี “ฟังดูเป็นเพลงป๊อปมากเกินกว่าที่จะสื่อสารของอิสลาม” (Star 9 เมษายน 2001) นักดนตรีอื่น ๆ กล่าวว่าดนตรีรูปแบบต่าง ๆ อาจนำมาใช้ได้ตราบใดที่มีการสื่อสารที่ต้องการออกมา วงดนตรีอย่างรับบานีเห็นว่า “การทำนัสยิดให้เป็นสากลและเป็นเรื่องพาณิชย์จะช่วยให้ความฝันของพวกเขาในการเผยแพร่สารของอิสลามเป็นจริง” (NST 13 มกราคม 2001)

นอกจากนี้ความตึงเครียดยังมีขึ้นเมื่ออิสลามอนุรักษ์นิยมโต้เถียงว่าการขับร้องของสตรีในที่สาธารณะเป็นสิ่งที่ยอมรับไม่ได้เพราะเสียงของสตรีนั้น “เอารัต” ดซุลกีฟลี อับดุล ราซัก ผู้ผลิตของวงมาวัดดาห์ แสดงความไม่เห็นด้วยโดยกล่าวว่า “ตราบใดที่ [การขับร้องของสตรี] … ไม่ได้ทำให้แฟนเพลงหลงใหลในตัวผู้ขับร้องหรือชักนำให้ออกนอกลู่นอกทาง การขับร้องของสตรีย่อมเป็นเรื่องยอมรับได้” เขาชี้แจงต่อไปว่านักร้องในวงมาวัดดาห์ทุกคนต้อง “ใช้ชีวิตแบบอิสลาม … มีการสอนไม่ให้แสวงหาชื่อเสียง แต่ให้อุทิศตัวกับการเผยแพร่สารของอิสลาม” มูร์ชีดาห์ มุซตาฟา ผู้จัดการวงมาวัดดาห์อธิบายว่านักร้องวัยรุ่นหญิงในวงนำโดยเคาลาห์ อัซฮาอารี บุตรีของ อัซฮาอารี มูฮัมหมัด อดีตผู้นำดารุลอาร์คัมได้ “เลิกสวมใส่ผ้าคลุมหน้าและเสื้อผ้าสีเข้มซึ่งเป็นลักษณะของสตรีดารุลอาร์คัมรุ่นก่อนแล้ว … เครื่องแต่งกายแบบเก่าไม่เหมาะสมอีกต่อไป … เราต้องการแสดงภาพของอิสลามว่าเป็นศาสนาซึ่งงดงาม รูปลักษณ์ซึ่งดึงดูดใจเป็นสิ่งที่สำคัญยิ่ง อย่างไรก็ตาม เราต้องแน่ใจว่านักร้องของเราไม่สวมใส่เสื้อผ้าที่รัดรูปหรือเปิดเผยมากเกินไป (NST 6 พฤศจิกายน 2004 ดูภาพเครื่องแต่งกายของวงมาวัดดาห์ได้ที่ห้องภาพใน www.mawaddah.com.my)

ยังคงเป็นที่ถกเถียงกันต่อไปในแวดวงอิสลามอนุรักษ์นิยมว่าควรอนุญาตให้มีการแสดงดนตรีสดหรือไม่ ชาวอิสลามอนุรักษ์นิยมหลายคนมองว่าดนตรีป๊อปอาจทำให้ผู้คนลืมหน้าที่ทางศาสนาของตน ในรัฐกลันตันซึ่งมีการห้ามการแสดงศิลปะพื้นเมืองและดนตรีร็อค รัฐบาลพรรคอิสลามแห่งมาเลเซียดูเหมือนจะมีท่าทีอ่อนลงเกี่ยวกับการแสดงคอนเสิร์ตดนตรีที่ได้รับความนิยม เพื่อเรียกคะแนนเสียงกลับคืนมาหลังจากที่เสียไปให้แก่พรรคสหมาเลเซีย (UMNO) ที่ปกครองประเทศในการเลือกตั้งทั่วไปในปี ค.ศ. 2004 ทั้ง ๆ ที่มีความเห็นไม่ตรงกันในหมู่ผู้ขับร้อง การแสดงสดในคอนเสิร์ตโดยนักร้องเพลงป๊อปขวัญใจประชาชนที่เป็นผู้ชนะมาจากรายอะคาเดมีแฟนเตเชีย ชื่อ อัซมาอาวี อานี (รู้จักกันทั่วไปในชื่อว่ามาวี) นักร้องลายคราม เอ็ม นาซีร์ วงนัสยิดรับบานีและนักดนตรีร็อคที่เปลี่ยนมาร้องแนวดักวาห์ที่ชื่อ อาคิล ฮัยย์ ได้จัดให้มีขึ้นเป็นการแสดงปิดท้ายอย่างยิ่งใหญ่ในงานเฉลิมฉลองการประกาศรัฐกลันตันเป็นเมืองอิสลาม เมื่อวันที่ 1 ตุลาคม ค.ศ. 2005 อย่างไรก็ตาม ในการจัดคอนเสิร์ตนี้มีสิ่งที่ต้องปฏิบัติตามอย่างเคร่งครัดคือไม่ให้มีการเต้นหรือเคลื่อนไหวร่างกายประกอบเพลงมากเกินไป ไม่มีการแสดงของผู้ขับร้องสตรี เพลงที่นำมาขับร้องต้องมีเนื้อหาเกี่ยวกับอิสลามเท่านั้น และผู้ชมชายหญิงต้องนั่งแยกกัน (Sunday Star 18 กันยายน 2005)

ในการศึกษาพัฒนาการดนตรีนี้ ข้าพเจ้าได้พยายามแสดงให้เห็นว่ามีการทำให้นัสยิดมีหลายรูปแบบและมีความเป็นสากลในสองทศวรรษที่ผ่านมา ป๊อปนัสยิดดึงดูดอิสลามรุ่นใหม่ผู้ซึ่งกระตือรือร้นที่จะปรับความเชื่อทางศาสนาให้เข้ากับเสน่ห์ดึงดูดของความเป็นสมัยใหม่และดนตรีป๊อป ป๊อปนัสยิดมีบทบาทสำคัญในการสร้างมุสลิมยุคใหม่และเป็นเวทีให้ชาวมุสลิมได้แลกเปลี่ยนความคิดเห็นกันอย่างกว้างขวางเกี่ยวกับความเป็นสมัยใหม่แบบของอิสลามในมาเลเซีย นักดนตรีพยายามแสดงภาพอิสลามสายกลางสมัยใหม่ผ่านป๊อปนัสยิด ในขณะที่พรรคการเมืองอย่างพรรคอิสลามแห่งมาเลเซียใช้ป๊อปนัสยิดเพื่อการหาเสียงในกลุ่มคนรุ่นใหม่และเพื่อแสดงให้คนต่างศาสนาเห็นว่าพรรคไม่ได้แข็งกร้าวและล้าสมัยอย่างที่มีผู้วิจารณ์ไว้

โดยตันโซยเบ็ง

Kyoto Review of Southeast Asia. Issue 8 (March 2007)

ปาฐกถาของโฆเซ ดาลิเซย์ จูเนียร์* ที่กล่าวในการสัมมนานานาชาติ ครั้งที่ 4 เรื่องวรรณกรรมเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ซึ่งจัดขึ้นที่กรุงกัวลาลัมเปอร์ ระหว่างวันที่ 29-30 พฤศจิกายน ค.ศ.2005

บรรณานุกรม