Vận động nhưng phân cực: Sự tham gia của giới trẻ trên mạng xã hội trong cuộc bầu cử ở Philippines năm 2022

Người Philippines được coi là một trong những người tiêu dùng nội dung trực tuyến nhiệt tình nhất trên thế giới. Theo báo cáo năm 2022 của tổ chức We are Social, quốc gia này có thời gian trực tuyến trung bình hàng ngày cao nhất thế giới (10,5 giờ). Tổ chức tương tự cũng báo cáo rằng 82,4% tổng số người Philippines đang hoạt động trên các nền tảng truyền thông xã hội. ¹ Đúng như dự đoán, những con số này tập trung trong số hơn 20 triệu thanh niên từ 15-24 tuổi. Một nghiên cứu ghi nhận rằng 94% thanh niên Philippines sử dụng internet hoặc sở hữu điện thoại thông minh. ²

Không có gì đáng ngạc nhiên khi Philippines là một ví dụ rõ ràng về mối quan hệ hiển thị giữa việc sử dụng công nghệ thông tin, truyền thông và sự tham gia chính trị của công dân. Ít nhất, sự tham gia chính trị của người dân Philippines thông qua các cuộc bầu cử là khá cao với tỷ lệ cử tri đi bỏ phiếu trung bình là 80% trong vài thập kỷ qua. ³ Giao diện này giờ đây được nhìn thấy rõ ràng theo cách mà phương tiện truyền thông xã hội hiện đang được sử dụng không chỉ là phương tiện để kết nối mà còn là công cụ mạnh mẽ cho đảng phái chính trị trong các điều kiện phân cực nguy hiểm. ⁴

 

Cuộc tranh cử tổng thống năm 2016 đã được nhiều người coi là “cuộc bầu cử trên mạng xã hội” chính thống đầu tiên ở Philippines. Trong cuộc bầu cử đó, Rodrigo Duterte đã lên nắm quyền với sự giúp đỡ của một “đội quân” gồm những người theo dõi tận tụy trên mạng xã hội. Phương tiện truyền thông xã hội đã cung cấp môi trường hoàn hảo để đạt được thông tin sai lệch ở quy mô khó điều chỉnh đối với một bộ phận đối tượng mục tiêu nhờ khả năng phát triển nhanh chóng, vượt qua các khuôn khổ quy định lỗi thời và thoát khỏi các cơ chế bảo mật. ⁵

Philippines đã trở thành một địa điểm triển khai tin tức giả mạo mạnh mẽ cho các mục đích bầu cử. Với mức độ thâm nhập internet, khả năng sử dụng tiếng Anh tốt của người Philippines và nền chính trị phân cực cao của nó, một giám đốc điều hành cấp cao của một nền tảng truyền thông xã hội đã gọi quốc gia này là “bệnh nhân số 0 khi nói đến việc vũ khí hóa các nền tảng kỹ thuật số trong các cuộc bầu cử”. ⁶

Vai trò của mạng xã hội đối với sự tham gia của giới trẻ Philippines trong cuộc bầu cử Philippines năm 2022 và có thể trong chiến thắng bầu cử của Ferdinand “Bongbong” Marcos Jr., là gì? Phần này lập luận rằng phương tiện truyền thông xã hội đóng hai vai trò chính trị quan trọng. Một mặt, nó huy động các cử tri trẻ Philippines trên nền tảng trực tuyến bởi vì mạng xã hội là nguồn thông tin (hoặc thông tin sai) về chiến dịch bầu cử. Phương tiện truyền thông xã hội là cầu nối giữa các phương thức tham gia và gắn kết chính trị cả trực tuyến và ngoại tuyến vốn đều dẫn đến thùng phiếu bầu. Mặt khác, việc tạo dựng câu chuyện mang thông tin sai lệch xuất hiện trong chiến dịch bầu cử năm 2022 đã phân cực cử tri trẻ thành hai phe thù địch gay gắt xoay quanh vị trí ứng viên tổng thống của Ferdinand Marcos, Jr., con trai của nhà độc tài quá cố của đất nước và cũng trùng tên với tên của cha mình. Những câu chuyện kể kết nối với nhau về nỗi nhớ chế độ độc tài và sự vỡ mộng về nền dân chủ đã trở nên cộng hưởng giữa những người Philippines vốn được kết nối kỹ thuật số, đã tạo nên những tác động mạnh mẽ đến sự ủng hộ dành cho Marcos Jr., nhưng những câu chuyện đó cũng làm suy yếu các ứng cử viên khác.

Việc thu được 59% phiếu đại cử tri hoặc hơn 31 triệu phiếu bầu cho Marcos Jr. cho thấy sức mạnh to lớn của mạng xã hội trong việc tác động đến cuộc bầu cử năm 2022 và có thể đến các chiến dịch bầu cử trong tương lai. Tác động huy động và phân cực của phương tiện truyền thông xã hội, chủ yếu bằng cách cung cấp một nền tảng để mở rộng quy mô, để nhắm mục tiêu vi mô, và để phổ biến thông tin sai lệch, có tác động sâu rộng đến tình trạng và sức khỏe của nền dân chủ Philippines.

Cư dân mạng trẻ được huy động

Bối cảnh của chiến dịch bầu cử quốc gia năm 2022 là một hệ sinh thái truyền thông xã hội tập trung nhưng khôg có cơ chế điều tiết chính sách. Người dân Philippines hiện đang kết nối hơn bao giờ hết với các ứng dụng (hoặc ứng dụng) truyền thông xã hội, dành nhiều thời gian cho chúng hơn trước và sử dụng chúng để nhận thông tin chính trị và có thể là tín hiệu cho các lựa chọn bỏ phiếu của họ. ⁷ Theo Bản Khảo sát về Khả năng Sinh sản và Tình dục của Thanh niên năm 2021, 93% thanh niên Philippines sở hữu điện thoại thông minh và gần 9/10 người được hỏi có quyền truy cập internet. Con số xuất sắc này cao hơn 30% so với mười năm trước. ⁸

Philippines cũng là một trong những quốc gia hàng đầu nơi “cư dân mạng” dành phần lớn thời gian trực tuyến của họ trên mạng xã hội. Vào năm 2021, người Philippines dành trung bình 38,7% thời gian của họ để trực tuyến trên các nền tảng mạng xã hội, cao hơn một chút so với mức trung bình toàn cầu là 36,1%. ⁹ Facebook là ứng dụng truyền thông xã hội chiếm ưu thế ở quốc gia này trước khi YouTube thay thế ứng dụng này vào năm 2021 theo Báo cáo của We Are Social cùng năm (xem Bảng 1).

Bảng 1. Nền tảng mạng xã hội được sử dụng nhiều nhất ở Philippines năm 2021

Social Media Platform	Percentage
YouTube	97.2
Facebook	96.8
Facebook Messenger	92.1
Instagram	73.4
Twitter ("X")	62.7
TikTok	48.8
Pinterest	39.1
Viper	36.9

Data: Simon Kemp, “Digital 2021: The Philippines,” 11 February 2021, https://datareportal.com/reports/digital-2021-philippines.

Nghiên cứu sơ bộ cho thấy bối cảnh truyền thông xã hội cho cuộc bầu cử năm 2022 trở nên đa dạng hơn với sự xuất hiện các ứng dụng tương đối mới trong  đấu trường chiến dịch bầu cử như Tiktok, YouTube và thậm chí cả các ứng dụng nhắn tin như Viber và Facebook Messenger. ¹⁰ Tiktok vaf YouTube đã thu hút giới trẻ Philippines hơn bất kỳ nhóm tuổi nào khác.

Một xu hướng dễ nhận thấy khác trên các nền tảng truyền thông xã hội trong chiến dịch bầu cử này là sức mạnh phi thường của “những người có ảnh hưởng” trên mạng xã hội.” ¹¹ Philippines cũng là quốc gia hàng đầu mà những người được hỏi thừa nhận rằng họ theo dõi “những người có ảnh hưởng” trên mạng xã hội vào năm 2022. Trong khi tỷ lệ trung bình toàn cầu chỉ là 22,6%, thì 51,4% người dùng internet Philippines dựa vào những người có ảnh hưởng như một nguồn thông tin chính, ngay cả về chính trị và về các cuộc bầu cử.

Bảng 2. Các hình thức tham gia chính trị và việc lựa chọn bỏ phiếu
(Survey question: Here are some of the things that people do during elections to support their candidates of choice. Which of the following have you done in this lection period? Choose as many as you can.)

	Voting Preference
Type of Participation	Marcos, Ferdinand Jr.	Others
Watched interviews/debates of candidates	33%	31%
House to House campaigns	6%	4%
Volunteer in campaign	8%	6%
Attend a rally	19%	13%
Talk to people to vote for your candidate/s of choice	18%	14%
Wore/used candidates' clothing merchandise	13%	11%
Put up posters	13%	13%
Leafleting	2%	2%
Monetary donation	1%	0%
Volunteer in campaign	8%	6%
None	31%	41%
Other	2%	1%

Như đã thấy trong Bảng 2, trong chiến dịch tranh cử tổng thống này, một điểm khác biệt đáng chú ý trong hành vi ngoại tuyến là những người ủng hộ Marcos Jr. có nhiều khả năng hơn các cử tri khác trong việc dự các cuộc mít tinh chính trị và các cuộc nói chuyện với những ứng cử viên mà họ lựa chọn, mặc dù biên độ khác biệt là không lớn một cách lạ thường. Cuộc khảo sát cũng cho thấy những người ủng hộ Marcos Jr. tham gia các hoạt động giao kết nhiều hơn, với chỉ 31% cho biết không thể hiện sự ủng hộ đối với ứng cử viên của họ qua các hình thức tham gia được chỉ định, so với 41% đối với những cử tri không bỏ phiếu cho Marcos Jr. Việc xem các cuộc tranh luận và dán áp phích cũng có con số tương tự.

Nhìn chung, những kết quả này cho thấy rằng chỉ một con số ít (dưới 10%) cử tri Philippines dành thời gian và công sức đáng kể cho các hình thức tham gia đòi hỏi sự cống hiến khắt khe hơn, chẳng hạn như tình nguyện tham gia chiến dịch, phát tờ rơi, quyên góp tiền hoặc thực hiện các chiến dịch vận động đến từng nhà. Tuy nhiên, các hoạt động này được thực hiện bởi nhiều thanh niên Philippines, họ người trở nên hào hứng nhờ chiến dịch cấp cơ sở của ứng cử viên đối lập Leni Robredo. ¹²

Phân cực thông tin sai lệch: Điều tồi tệ, Kỳ lạ và Xấu xí

Phương tiện truyền thông xã hội đã trở thành một sân khấu nơi các tự sự c ó thông tin sai lệch chiếm ưu thế so với thông tin hợp pháp và đáng tin cậy ở quy mô và phạm vi tiếp cận chưa từng có. Thông tin sai lệch tràn lan và lan rộng đã tạo ra bầu không khí bầu cử phân cực giữa chiến dịch tranh cử của Marcos Jr và các ứng cử viên khác, đặc biệt là chiến dịch Robredo.

Một câu chuyện đã trở nên phổ biến trước cuộc bầu cử năm 2022 là hoài niệm về “thời kỳ hoàng kim” của chế độ cai trị của một người hùng dưới thời Ferdinand Marcos Sr. Tsek.ph, một tổ chức bao gồm các cơ quan học thuật giả, cơ quan truyền thông và xã hội dân sự, nhận thấy rằng có một loạt các bài viết tìm cách phục hồi hình ảnh của gia đình Marcos thông qua việc phủ nhận các vấn đề lịch sử vốn được ghi chép lại như chủ nghĩa thân hữu và vi phạm nhân quyền, cũng như phóng đại thành tích của Marcos Sr vưới tư cách một tổng thống. ¹³ TikTok, một nền tảng gồm các video ngắn được xác định là nền tảng mới nổi cho thông tin sai lệch, cũng được gieo trồng với các nội dung hoài cổ về sự độc đoán; một trong những thông tin sai lệch hàng đầu là việc Philippines đượic coi là “quốc gia giàu nhất châu Á” trong nhiệm kỳ của tổng thống Marcos Sr. ¹⁴

Khẩu hiệu tranh cử của Marcos Jr., “Babangon Muli” (Trỗi dậy một lần nữa), đã tạo ra một diễn ngôn về sự tương phản giữa chế độ thiết quân luật của cha ông và sự suy tàn đã định của các nhiệm kỳ tổng thống “hậu EDSA” kể từ năm 1986, một thời kì được đặt tên dựa theo tên của nơi diễn ra các cuộc biểu tình lớn nhằm chấm dứt chế độ độc tài Marcos. Câu chuyện tự sự phổ biến nhất về chủ đề này tập trung vào “những thất bại” của trật tự tự do sau năm 1986 dưới thời “Những người da vàng” (màu của gia đình Aquino, những người đã đã lật đổ Marcos), bao gồm tốc độ chậm chạp của các công trình công cộng và nỗ lực liên kết chủ nghĩa tự do với sự yếu đuối và thiếu quyết đoán ¹⁵ Trong cuộc bầu cử năm 2022, những luận điểm quan trọng này không chỉ được phổ biến bằng cách sử dụng tin giả mà còn thông qua bình luận chính trị hợp pháp từ những người có ảnh hưởng vi mô trên Youtube và Tiktok. Ví dụ, một số kênh về phong cách sống đã khiến những người ủng hộ người nổi tiếng thuộc phe đối lập trở thành đối tượng bị bàn luận và chế giễu thường xuyên mà không có tiết lộ rõ ràng liệu các kênh đó có được tài trợ bởi các chính trị gia hay không.

Phần kết luận

Cuộc bầu cử quốc gia vào tháng 5 năm 2022 tại Philippines đã cho thấy vai trò nổi bật hơn của mạng xã hội trong giới trẻ Philippines. Có một chút nghi ngờ rằng mạng xã hội sẽ không còn được coi là một phần bổ sung mà là một phần không thể thiếu của bất kỳ chiến dịch bầu cử khả thi và có khả năng chiến thắng nào trong các chu kỳ bầu cử trong tương lai. Một chiến lược truyền thông xã hội như vậy có thể sẽ được hình thành sớm; các dữ liệu, chi chít và đa dạng, được cắt gọt về sắc thái và được tùy chỉnh theo bản chất của các nền tảng kỹ thuật số khác nhau, theo đặc điểm nhân khẩu học của người dùng cũng như sự phát triển của chính công nghệ.

Quốc gia Philippines cho thấy nó rất dễ bị ảnh hưởng bởi thông tin sai lệch trên mạng xã hội khi nhiều câu chuyện khác nhau đã được tuyên truyền ồ ạt nhằm ủng hộ chiến dịch của Marcos Jr. và làm suy yếu các ứng cử viên khác. Những vectơ thông tin sai lệch này đã mô tả sai lịch sử, bóp méo sự thật lịch sử, tạo ra những tuyên bố vô lý và bác bỏ các chuẩn mực dân chủ. Đối với giới trẻ ở đất nước hiện đang phải đối mặt với cuộc khủng hoảng giáo dục, hậu quả của thông tin sai lệch phân cực là rất lớn. Một nghiên cứu gần đây cho thấy nhiều người trong số họ không thể khéo léo phát hiện tin giả từ các dữ liệu. ¹⁶ Từng được mệnh danh là “niềm hy vọng của cả nước”, liệu một thế hệ thanh niên thiếu hiểu biết có còn thực hiện được lời hứa này?

Aries A. Arugay
Professor and Chairperson of the Department of Political Science
University of the Philippines in Diliman

This piece is a modified version of the article by Aries A Arugay and Justin Keith A. Baquisal. 2022. “Mobilized and Polarized: Social Media and Disinformation Narratives in the 2022 Philippine Elections.” Pacific Affairs 95(3), 549-573. DOI: https://doi.org/10.5509/2022953549