Buồng vang thông tin: Hiện tượng “Loe Lagi Loe Lagi” (4L)
Bối cảnh chính trị của Indonesia phức tạp và không ngừng liên quan đến vô số các nhóm chính trị đang vận hành và các nhóm gây áp lực (pressure group) đang tham gia vào một loạt các vấn đề. Để nắm bắt đầy đủ các động lực chính trị trong nước, đặc biệt là vai trò của thanh niên trong việc định hình sự thay đổi chính trị, điều cần thiết là phải hiểu cả sự tương tác trực tuyến và ngoại tuyến giữa các nhóm chính trị và các nhóm gây áp lực khác nhau. Trong bài viết này, các nhóm chính trị và các nhóm gây áp lực được định nghĩa là các tổ chức giải quyết các vấn đề chính trị-xã hội-môi trường trên phạm vi rộng, thông qua các tổ chức khác nhau, bao gồm các đảng chính trị, tổ chức phi chính phủ, tổ chức thanh niên và tổ chức xã hội dân sự.
Truyền thông xã hội trực tuyến đã được chứng minh là có lợi cho một số cá nhân trong lĩnh vực chính trị. Hillary Brigitta Lasut, Nghị sĩ Indonesia trẻ tuổi nhất được cuộc tuyển cử ở tỉnh Bắc Sulawesi, nói: “Trong chiến dịch tranh cử của tôi, mạng xã hội trực tuyến cung cấp một phạm vi phủ sóng rộng hơn và tiết kiệm chi phí trong việc tiếp cận các cử tri trẻ tuổi.” Lasut đã sử dụng nhiều nền tảng truyền thông xã hội trực tuyến khác nhau để tương tác hiệu quả hơn với các cử tri của mình. Ngoài ra, đảng chính trị của cô cũng tận dụng công nghệ kỹ thuật số để quản lý và duy trì hoạt động trên khắp Indonesia (Kemenkominfo, 2021). Sự tham gia tích cực của giới trẻ Indonesia vào các hoạt động khác nhau để hỗ trợ dân chủ và để đóng góp vào cấu trúc chính trị của Indonesia càng cho thấy vai trò quan trọng của mạng xã hội (Saud & Margono, 2021).
Sự gia tăng của hoạt đoạt truyền thông xã hội đã mang lại cả cơ hội và thách thức cho hoạt động chính trị. Một mặt, mạng xã hội cung cấp một nền tảng để mọi người nói lên ý kiến của mình và để mọi người huy động sự ủng hộ của quần chúng thông qua những câu chuyện đơn giản và dễ hiểu. Những điều này có khả năng chuyển thành hoạt động chính trị dân túy, đặc biệt là khi nó phù hợp với các giá trị của văn hóa đương đại, chẳng hạn như chủ nghĩa dân tộc và tính tôn giáo (Lim, 2013). Tuy nhiên, mạng xã hội cũng đặt ra thách thức về quyền tự do được căm ghét, ở đó các cá nhân thực hiện quyền bày tỏ ý kiến của mình một cách cởi mở nhưng đồng thời khiến người khác phải im lặng (Lim, 2017).
Hơn nữa, sự tương tác giữa người dùng và các bài đăng được sắp xếp trên các phương tiện mạng xã hội theo nguồn cấp dữ liệu của người dùng đã dẫn đến sự hình thành “các vùng bao được sắp xếp các dữ liệu” và chúng có thể thúc đẩy chủ nghĩa dân tộc bộ lạc. Trong các cộng đồng trực tuyến này, người dùng mạng xã hội hợp pháp hóa phiên bản chủ nghĩa dân tộc của riêng họ, điều này có thể liên quan đến việc loại trừ quyền bình đẳng và công lý của những nhóm người khác (Lim, 2017). Điều này nhấn mạnh sự cần thiết phải xem xét nghiêm túc vai trò của phương tiện truyền thông xã hội trong việc định hình hoạt động chính trị và tác động tiềm tàng của nó đối với xã hội. “Wah. 4L nih!” là cách diễn đạt phổ biến của các nhà hoạt động chính trị và xã hội dân sự trong các cuộc gặp gỡ và phối hợp, đề cập đến cảm giác gặp lại những cá nhân, nhóm và thành viên của mạng lưới giống nhau.
“4L” là viết tắt của “loe lagi, loe lagi”, có nghĩa là “bạn lại, bạn lại” trong tiếng Anh và là một cụm từ châm biếm được sử dụng rộng rãi ở Indonesia để bày tỏ sự thất vọng với các tình huống lặp đi lặp lại. Nhiều nhà hoạt động, các nhà công tác xã hội và những nhà hoạt động cộng đồng, thường cảm thấy bị mắc kẹt trong bong bóng của chính họ, họ liên tục thảo luận về cùng một vấn đề với cùng một người. Sự lặp lại này dẫn đến cảm giác buồn chán và vỡ mộng với tình hình hiện tại. Bài viết này nhằm mục đích khám phá hiện tượng “chính trị bong bóng” ở Indonesia, như nhận thức của nhiều nhà hoạt động chính trị, của những người làm công tác xã hội và những nhà hoạt động cộng đồng.
Các nhà hoạt động xã hội dân sự và các nhà hoạt động chính trị có thể nhận thức được hoặc không nhận thức được rằng họ đang bị giới hạn trong một “bong bóng” hoặc một buồng phản âm, nơi họ chủ yếu tiếp xúc với thông tin và quan điểm phù hợp với niềm tin và hệ tư tưởng của chính họ. Điều này có thể xảy ra cả trực tuyến và ngoại tuyến nhưng trực tuyến phổ biến hơn do việc sử dụng quá nhiều các nền tảng kỹ thuật số như mạng xã hội, nơi các cá nhân tự chọn thành các nhóm củng cố quan điểm của họ. Trong bối cảnh chính trị, phòng phản âm có thể ảnh hưởng đáng kể đến cách các cá nhân tiếp cận các vấn đề chính trị và cách họ hình thành ý kiến. Ví dụ, những người chỉ tiếp xúc với thông tin xác nhận niềm tin của họ có thể bỏ qua quan điểm đối lập hoặc quan điểm thay thế. Điều này có thể dẫn đến việc củng cố các thành kiến và việc thiếu khả năng tiếp xúc với các quan điểm đa dạng, từ đó làm gia tăng sự phân cực và chủ nghĩa cực đoan chính trị và không nhìn thấy bức tranh rộng lớn hơn và không thể kết nối với các nhóm và vấn đề khác.
Công nghệ kỹ thuật số có thể củng cố hoặc cản trở động lực chính trị trong giới trẻ từ nhiều nhóm chính trị và nhóm gây áp lực ở Indonesia ở mức độ nào?
Mục đích của bài viết này là xem xét khả năng liên kết các tổ chức chính trị và các nhóm vận động để khuyến khích các cuộc trò chuyện chính trị năng động và sáng tạo giữa các nhóm này trong cả môi trường thực tế và ảo. Trọng tâm là thế hệ trẻ của các nhóm này vì họ thường đóng vai trò chính trong việc thúc đẩy chuyển đổi và định hình chính trường. Hơn nữa, năng lực kỹ thuật số ở mức độ cao khiến họ trở nên có giá trị trong việc tạo ra ảnh hưởng đáng kể. Thông qua việc xác định các phương tiện để kết nối các nhóm này, mục tiêu là thiết lập một không gian để đối thoại hiệu quả và tiến bộ cũng như trao đổi ý kiến để có thể dẫn đến các tác động chính trị và xã hội tích cực.
Củng cố các mối quan hệ yếu
Sức mạnh của các mối quan hệ yếu là một khái niệm trong lý thuyết mạng lưới xã hội lần đầu tiên được đề xuất bởi nhà xã hội học Mark Granovetter trong bài báo xuất bản năm 1973 “Sức mạnh của các mối quan hệ yếu”. Khái niệm này đề cập đến ý tưởng rằng các kết nối xã hội yếu ớt của chúng ta, hay “mối quan hệ yếu ớt” thường đóng một vai trò quan trọng trong cuộc sống của chúng ta hơn là những mối quan hệ mạnh.
Lý thuyết của Granovetter dựa trên ý tưởng rằng các mối quan hệ bền chặt của chúng ta, chẳng hạn như bạn thân, thành viên gia đình hoặc thành viên nhóm có xu hướng là những người có cùng hoàn cảnh, sở thích và mạng xã hội giống chúng ta. Kết quả là, họ có xu hướng cung cấp cho chúng ta thông tin và tài nguyên tương tự như những gì chúng ta đã biết và có quyền truy cập. Ngược lại, những mối liên hệ yếu của chúng ta, chẳng hạn như người quen và đồng nghiệp, có xu hướng là những người có xuất thân khác nhau và có quyền truy cập vào các thông tin và nguồn lực khác nhau. Granovetter lập luận rằng những mối quan hệ yếu này rất quan trọng để kết nối các mạng xã hội khác nhau và cung cấp quyền truy cập vào thông tin và tài nguyên mới.
Điểm mạnh của khái niệm “quan hệ yếu” cũng có thể được áp dụng cho các lĩnh vực khác của cuộc sống. Ví dụ, các mối quan hệ lỏng lẻo có thể đặc biệt quan trọng trong việc hỗ trợ và giúp đỡ ở những thời điểm khó khăn, chẳng hạn như khi giải quyết khủng hoảng cá nhân hoặc trong một thảm họa thiên nhiên. Trong những tình huống này, các mối quan hệ yếu của chúng ta thường có thể mang lại sự trợ giúp và hỗ trợ nhiều nhất, vì chúng có nhiều khả năng được kết nối với các nguồn lực và mạng lưới có thể hỗ trợ hơn.
Hơn nữa, các mối quan hệ yếu cũng rất quan trọng đối với việc truyền bá thông tin và ý tưởng. Sức mạnh của lý thuyết về mối quan hệ yếu cho thấy rằng thông tin và ý tưởng có nhiều khả năng lan truyền qua mạng hơn khi chúng được truyền bởi các mối quan hệ yếu hơn là các mối quan hệ mạnh mẽ. Điều này là do các mối quan hệ yếu kém có nhiều khả năng được kết nối với những người chưa biết về thông tin hoặc ý tưởng, và do đó có nhiều khả năng lan truyền nó đến những người và mạng lưới mới.
Tuy nhiên, cũng cần lưu ý rằng sức mạnh của các mối quan hệ yếu là một lý thuyết đã bị tranh luận rộng khắp bởi một số nhà xã hội học và nhà khoa học xã hội. Các nhà phê bình cho rằng lý thuyết này đã đơn giản hóa quá mức vai trò của các mối quan hệ yếu và không phải lúc nào chúng cũng đóng vai trò quan trọng hơn các mối quan hệ chặt chẽ (Krämer et.al., 2021). Ngoài ra, lý thuyết này đã không xem xét bối cảnh của mạng và động lực của các mối quan hệ. Do đó, điều quan trọng là phải coi lý thuyết này là điểm khởi đầu để hiểu vai trò của các mối quan hệ yếu, chứ không phải là một lời giải thích dứt khoát.
Ngoại tuyến và trực tuyến
Bài viết này cố gắng xem xét sự tham gia của giới trẻ vào lĩnh vực chính trị ở Indonesia trong các bối cảnh chính trị khác nhau. Các cuộc phỏng vấn sâu được thực hiện với các nhà hoạt động thanh niên từ hai nhóm đồng đẳng khác nhau, các nhà hoạt động thanh niên của đảng chính trị, các nhà hoạt động thanh niên của tổ chức phi chính phủ và các nhà hoạt động thanh niên của tổ chức thanh niên “độc lập”.
“Tôi đã tham gia sâu vào phong trào #ReformasiDikorupsi ở Indonesia trong năm 2019. Đó là một phong trào lớn, đặc biệt là trong giới trẻ. Chúng tôi muốn một sự thay đổi chính trị triệt để ở Indonesia. Chúng tôi không muốn cuộc cải cách năm 1998 bị bọn đầu sỏ tham nhũng, một trong số đó là do sự yếu kém của Luật Chống Tham nhũng. Tuy nhiên, cá nhân tôi cảm thấy rằng nó chỉ trở nên mạnh trên Phương tiện trực tuyến khi mà nó không cắm rễ sâu ở địa hoạt ngoại tuyến. Vâng, kỹ thuật số đã cung cấp cho chúng tôi phương tiện để truyền bá chiến dịch rất nhanh và rộng lớn, nhưng nó chỉ mang lại cho chúng tôi rất nhiều ‘người tham gia’ xuống đường biểu tình mà thiếu hiểu biết thực sự về những đòi hỏi thực sự và về sự thay đổi chính trị triệt để.” (Người được phỏng vấn 1, thành viên của đảng chính trị thanh niên).
Khi được hỏi về sự tham gia của mình ấy vào chính trị cấp cơ sở ở Indonesia, người được phỏng vấn đã đưa ra quan điểm rõ ràng về động lực của phong trào thanh niên trước sự suy yếu của Đạo luật Tham nhũng ở Indonesia vào năm 2019. Cô lưu ý rằng có một sự kết nối hạn chế, ở cấp độ thực chất, giữa chiến dịch trực tuyến và phong trào ngoại tuyến và cô mô tả phong trào ngoại tuyến là “hời hợt”. Cô cũng nhấn mạnh rằng một trong các tổ chức đã tích cực vận động trực tuyến trong giai đoạn này đang ủng hộ việc “không bỏ phiếu” trong cuộc bầu cử năm 2024 sắp tới. Cô coi đó là một trở ngại lớn. Việc thiếu thảo luận thực chất và sâu sắc, cả trực tuyến và ngoại tuyến, là bằng chứng cho thấy hoạt động kỹ thuật số có thể thu hút số lượng lớn người tham gia nhưng về bản chất nó vẫn còn hời hợt. Cô lập luận rằng cần có sự hiểu biết và kết nối sâu sắc hơn để duy trì các phong trào chính trị hiệu quả.
Trong một bối cảnh khác, trong một cuộc thảo luận, một số thành viên của một tổ chức thanh niên độc lập đã nói về những thách thức của họ trong hoạt động chính trị, bao gồm sự phản đối từ các nhóm chính trị và các nhóm gây áp lực khác do lập trường chính trị “cánh tả” của họ. Tổ chức này đã thúc đẩy khái niệm công bằng xã hội trong các nỗ lực hoạt động của mình hơn một thập kỷ qua và đã nỗ lực để bắt đầu các cuộc thảo luận tiến bộ về chủ đề này thông qua cả kênh trực tuyến và ngoại tuyến. Dù đã cố gắng nhưng họ vẫn gặp khó khăn trong việc xây dựng một phong trào ngày càng thực chất và tiến bộ hơn. Mặc dù họ đã thiết lập mối quan hệ với các nhóm vận động và chính trị khác, nhưng họ vẫn đang đấu tranh để đưa hoạt động của mình lên một tầm cao mới.
Các thành viên của một nhóm hoạt động môi trường đang cảm thấy chán nản vì họ thấy rằng những nỗ lực của họ nhằm nâng cao nhận thức về các vấn đề liên quan đến lâm nghiệp mà họ đã nỗ lực trong nhiều năm không đạt được sức hút ngoài mạng lưới của chính họ. Mặc dù có mối liên hệ với các nhóm vận động và các nhóm chính trị khác, những mối liên hệ này không dẫn đến một tiến bộ có ý nghĩa nào trong hoạt động tích cực của họ. Thanh niên cảm thấy rằng các cuộc thảo luận quan trọng của họ về các vấn đề môi trường không gây được tiếng vang với các nhóm khác ủng hộ các nguyên nhân phi môi trường. Điều này làm nổi bật những thách thức mà các nhà hoạt động phải đối mặt trong việc thoát ra khỏi buồng dội thông tin của họ và tiếp cận nhiều đối tượng hơn.
Tận dụng các mối quan hệ yếu & Chính trị thanh niên ở Indonesia
Với tỷ lệ sử dụng internet ở Indonesia đạt 74% (202,6 triệu dân), trong đó 195,3 triệu người dùng đang sử dụng internet di động, Indonesia là một trong những quốc gia kết nối đang phát triển lớn nhất (IDN Media, 2022). Với số lượng người dùng internet tăng lên nhanh chóng, công nghệ kỹ thuật số đã trở thành một công cụ không thể thiếu trong hoạt động chính trị và vận động ở Indonesia. Khi cuộc bầu cử năm 2024 đến gần, các nhóm chính trị và các nhóm vận động đang sử dụng công nghệ kỹ thuật số để kết nối lại và nâng cao nhận thức về nguyên nhân của họ. Tuy nhiên, điều này cũng đã tạo ra một môi trường khiến các cá nhân dễ dàng bị mắc kẹt trong buồng dội thông tin, nơi họ chỉ nhận được thông tin và ý tưởng phù hợp với niềm tin hiện có của họ. Bằng cách khám phá tiềm năng của các mối quan hệ yếu kém trong hoạt động chính trị, giới trẻ Indonesia có thể vượt qua những thách thức của phòng phản hồi và thúc đẩy diễn ngôn chính trị đa dạng và toàn diện hơn.
Bài viết này đã lập luận rằng việc xem xét lại khái niệm “mối quan hệ yếu” trong hoạt động chính trị có thể giúp hiểu rõ hơn về buồng dội thông tin hay hiện tượng “chính trị bong bóng” phổ biến trong bối cảnh chính trị, đặc biệt là trong giới trẻ ở Indonesia. Phân tích tiềm năng tận dụng mối quan hệ yếu kém giữa các tổ chức chính trị và các nhóm vận động để giải quyết vấn đề buồng dội âm thanh trong lĩnh vực chính trị có thể cung cấp những hiểu biết thú vị. Người ta tin rằng trong khi các mối quan hệ chặt chẽ mang lại sự hỗ trợ quan trọng và ý thức cộng đồng, thì chính những mối quan hệ yếu kém lại mang đến khả năng tiếp cận thông tin, nguồn lực và cơ hội mới. Với sự tiến bộ nhanh chóng của công nghệ kỹ thuật số và sự tăng trưởng theo cấp số nhân của dữ liệu lớn, giờ đây có một cơ hội duy nhất để phân tích sức mạnh của các mối quan hệ yếu cả trực tuyến và ngoại tuyến. Sự tích hợp của khoa học xã hội máy tính, khoa học mạng và phân tích dữ liệu lớn mang đến một góc nhìn có giá trị để hiểu sâu hơn về các động lực chính trị trong giới trẻ ở Indonesia và có lẽ hơn thế nữa.
Irendra Radjawali
KEMITRAAN—Partnership for Government Reform
Banner image: CTC Senen, Jakarta, Indonesia. Yoab Anderson, Unsplash
References
Kemenkominfo – Indonesian Ministry of Communication and Information (2021). https://www.kominfo.go.id/content/detail/34036/politik-digital-anak-muda/0/artikel
Saud, M. & Margono, H. (2021). Indonesia’s rise in digital democracy and youth’s political participation. Journal of Information Technology & Politics. Vol. 18, Issue 4.
Granovetter, M. S. (1973). The Strength of Weak Ties. American Journal of Sociology. Vol. 78, Issue 6. Pp. 1360-1380.
Lim, M. (2013). Many clicks but little sticks: Social media activism in Indonesia. Journal of Contemporary Asia.
M. (2017). Freedom to hate: social media, algorithmic enclaves, and the rise of tribal nationalism in Indonesia. Critical Asian Studies.
Krämer, N.C., Sauer, V. and Ellison, N. (2021). The strength of weak ties revisited: Further evidence of the role of strong ties in the provision of online social support. Social Media + Society. Volume 7, Issue 2.
IDN Media (2022). Indonesia Gen Z Report 2022.