នៅចុងរដូវក្តៅឆ្នាំ២០១៩ ក្នុងអំឡុងពេលធ្វើដំណើរទៅចូលរួមសន្និសីទ ខ្ញុំបានទៅទស្សនានៅសួនសាធារណៈ Marx-Engels-Forum ដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុងខណ្ឌ Mitte នៅចំកណ្តាលទីក្រុង ប៊ែរឡាំង ប្រទេសអាល្លឺម៉ង់។ នៅពេលដែលខ្ញុំទៅដល់សួនដែលមានដើមឈើដុះប្របអាងទន្លេ Spree វាមិនមែនជារូបចម្លាក់សំរិទ្ធរបស់ Ludwig Engelhardt របស់ Marx និង Engels នោះទេ ដែលទាក់ទាញចំណាប់អារម្មណ៍របស់ខ្ញុំ។ ផ្ទុយទៅវិញ ខ្ញុំបានដក ដង្ហើមធំនៅពេលដែលបានឃើញរូបភាពស្ត្រីជនជាតិឥណ្ឌូនេស៊ី ដែលត្រូវបានគេឆ្លាក់នៅលើជញ្ជាំងដែក ដែលព័ទ្ធ ជុំវិញរូបសំណាករបស់ Marx និង Engels។ នៅលើជញ្ជាំងមានរូបចម្លាក់លាន ដែលបង្ហាញពីទិដ្ឋភាពនៃចលនាកុម្មុយនិស្តសកល ដែលភាគច្រើននៃរូបភាពចលនាទាំងនេះពិពណ៌នាអំពីស្ត្រី។ នៅក្នុងរូបភាពជនជាតិឥណ្ឌូនេស៊ី បង្ហាញឱ្យឃើញស្ត្រីចំនួប១០ រូប ស្លៀកសម្លៀកបំពាក់ប្រពៃណីបែបប្រជាជនជ្វា (Javanese kebaya) និង konde (ចងសក់ទៅក្រោយរាងមូល) ស្រ្តីបីនាក់កំពុងអង្គុយដោយមានសញ្ញានៅកណ្តាល ដែលបង្ហាញឱ្យឃើញមានរូប ញញួរមួយ និងកណ្តៀវមួយ ជាមួយនឹងការសរសេរថា “P.K.I” (Partai Komunis Indonesia ឬបក្សកុម្មុយនិស្ត ឥណ្ឌូនេស៊ី) និង “S.R” (Sarekat Rajat ឬសហភាពប្រជាជន)។ រូបសញ្ញានេះផ្តល់នូវតម្រុយមួយដែលថារូបភាព នេះត្រូវបានគេថតក្នុងអំឡុងពេលដ៏រុងរឿងបំផុតនៃចលនាក្រហម (pergerakan merah) ដែលការប្រជុំពលត្រូវ បានរៀបចំដើម្បីប្រឆាំងអាណានិគមរ៉ាឌីកាល់លើកដំបូងនៅក្នុងអាណានិគមឥណ្ឌូនេស៊ី ក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩២០។ ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ ភាពផ្ទុយគ្នារវាងការសរសេរប្រវត្តិសាស្រ្តក្នុងសម័យកាលនោះ និងរូបចម្លាក់លានដែលបាន ឆ្លាក់នៅលើជញ្ជាំងដែកនេះបានទាក់ទាញចំណាប់អារម្មណ៍របស់ខ្ញុំយ៉ាងខ្លាំង។ ទោះបីជារូបសំណាកនេះត្រូវបាន សាងសង់ឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៨៦ ហើយបានជ្រើសរើសយកស្ត្រីឱ្យធ្វើជាតំណាងចលនាក្រហមយ៉ាងរស់រវើកក៏ដោយ យើងមានចម្ងល់យ៉ាងខ្លាំងថា ហេតុអ្វីក៏នៅក្នុងការសរសេរប្រវត្តិសាស្រ្តអំពីស្ត្រីក្នុងចលនាក្រហមនៅតែបន្តមានតិចតួច បំផុត។
សៀវភៅថ្មីរបស់ខ្ញុំដែលមានចំណងជើងថា ការប្រាស្រ័យទាក់ទងប្រឆាំងនឹងមូលធននិយម៖ ការស្វែងយល់ អំពីចលនាក្រហមដំបូងនៅប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី បានឆ្លើយតបទៅនឹងអ្វីដែលចង់ដឹងខាងលើនេះ។ សំណួរនោះគឺសួរ ថា ប្រសិនបើចលនារ៉ាឌីកាល់មានប្រជាប្រិយភាពខ្លាំង ហេតុអ្វីបានជាការសរសេរប្រវត្តិសាស្រ្តក្នុងសម័យកាលនោះ បានប្រាប់តែរឿងរ៉ាវអំពីចលនានេះចេញពីទស្សនៈរបស់អ្នកដឹកនាំបុរសទៅវិញ (cf. McVey, 1965; Shiraishi, 1990)? តើពលរដ្ឋសាមញ្ញមានតួនាទីអ្វីខ្លះក្នុងចលនាដ៏ពេញនិយមនេះ? សៀវភៅនេះមានគោលបំណងស្វែងយល់អំពីការ ចូលរួមយ៉ាងសកម្មរបស់ប្រជាជនសាមញ្ញក្នុងចលនានេះ ក៏ដូចជាបង្ហាញអំពីដំណើរការនៃការចូលរួមនេះបានកើត ឡើងក្នុងស្ថានភាពប្រចាំថ្ងៃ និងកន្លែងធម្មតាដែលមនុស្សរស់នៅ ក្នុងរយៈពេលកន្លងមកនេះ ដែលបានរីករាលដាល ពីកោះជ្វាទៅពាសពេញតំបន់ Indies និងបរទេស។ អ្វីដែលត្រូវបានលាតត្រដាននោះគឺ ចលនាក្រហមត្រូវបាន ដឹកនាំការតស៊ូប្រឆាំងអាណានិគមហូឡង់ ដោយអភិវឌ្ឍសកម្មភាពសមូហភាពអហិង្សាជុំវិញបច្ចេកវិទ្យាទំនាក់ទំនង ថ្មីៗ និងការអនុវត្តរបៀបទំនាក់ទំនងបែបថ្មី។ ស្ត្រីទាំង១០ រូប នៅក្នុងរូបភាពនៅក្នុងស្តូប Marx-Engels គឺជាការ បង្ហាញមួយផ្នែកដ៏តូចបើប្រៀបធៀបទៅនឹងស្ត្រីរាប់រយនាក់ រាប់ពាន់នាក់ដែលបានចូលរួមក្នុងចលនានេះ។
ដើម្បីឱ្យកាន់តែច្បាស់ អំពីការការចូលរួមយ៉ាងសកម្មរបស់ស្ត្រីក្នុងចលនាក្រហម មិនមានចេតនាក្នុងការ បង្កើតចលនាស្ត្រីទ្រង់ទ្រាយតូចនោះទេ។ អាចនិយាយម្យ៉ាងទៀតថា ស្ត្រីកុម្មុយនិស្តមិនមែនគ្រាន់តែចូលរួមក្នុងចលនាដើម្បីបុព្វហេតុផ្ទាល់ខ្លួននោះទេ។ ដោយរៀបរាប់លម្អិតអំពីការយល់ដឹងស៊ីជម្រៅគន្លឹះនៃការប្រាស្រ័យទាក់ទង ប្រឆាំងនឹងមូលធននិយម អត្ថបទនេះព្យាយាមលើកឡើងនូវការពិតសំខាន់ៗ នៅក្នុងចលនាក្រហម ដែលស្ត្រីមិន គ្រាន់តែប្រមូលផ្តុំដើម្បីផលប្រយោជន៍នៃសាខារបស់ស្ត្រីនោះទេ។ ប៉ុន្តែ ការចូលរួមរបស់ពួកគេគឺជាតឹកតាងដែល បង្ហាញពីចលនា ដែលរួមបញ្ចូលទាំងការតស៊ូមតិសម្រាប់បញ្ហាដែលមិនពាក់ព័ន្ធនឹងស្ត្រីផងដែរ។ នេះជាអ្វីដែលខ្ញុំ នឹងអះអាងអំពីការរួមចំណែកដ៏ធំបំផុតរបស់ស្ត្រីកុម្មុយនិស្ត មិនត្រឹមតែក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រនៃចលនាក្រហមប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែថែមទាំងចូលរួមនៅក្នងប្រវត្តិសាស្ត្រនៃចលនាស្ត្រីផងដែរ។ តើមានអ្វីដែលបានកើតឡើងនៅពេលដែលស្ត្រីត្រូវ បានប្រមូលផ្តុំក្នុងចលនា ដែលចំណាប់អារម្មណ៍របស់ពួកគេមានលើសពីបញ្ហារបស់ស្ត្រី?
មុននឹងយើងឆ្លើយសំណួរខាងលើនោះ វាពិតជាសំខាន់ដែលត្រូវយល់ដឹងអំពីធម្មជាតិនៃការចូលរួមរបស់ស្ត្រី នៅក្នុងចលនានេះ។ សូមស្វែងយល់អត្ថន័យរបស់ពាក្យ woro ដែល(លោកស្រី) Djoeinah ជានិពន្ធនាយកស្រ្តីដំបូងគេនៃសារព័ត៌មាន Sinar Hindia។ នៅក្នុងអត្ថបទរបស់គាត់ដែលមានចំណងជើងថា “Beladjar Ta’ Mengasingkan Diri!” (ការរៀនធ្វើខ្លួនឯងកុំឱ្យឯកោ!) ដែលបានចុះផ្សាយនៅក្នុងសារព័ត៌មាន Sinar Hindia នៅថ្ងៃទី៧ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ១៩២១ លោកស្រី woro Djoeinah បានមើលឃើញការនិពន្ធអត្ថបទសារព័ត៌មានរបស់ គាត់ជាទម្រង់នៃការចូលរួមនយោបាយ។ អ្វីដែលលោកស្រីបានសរសេរនោះគឺ “Dengan hati merasa ta’ tetap, kami akan mengoeraikan kata-kata di dalam halaman S.H. itoe, toeroet berlomba-lomba dilapangan politiek” (នៅពេលដែលចិត្តមិនស្ងប់ យើងបង្ហាញចេញតាមការសរសេរជាពាក្យពេចន៍នៅលើទំព័រ របស់សារពត៌មាន S.H. [Sinar the political field]) ដើម្បីប្រកួតប្រជែងក្នុងវិស័យនយោបាយ។ ឃ្លាថា “lapangan politiek” (វិស័យនយោបាយ) គឺជាពាក្យគន្លឹះ។ អ្នកនិពន្ធម្នាក់ទៀត ដែលមិនបញ្ចេញឈ្មោះ ប្រើសំនួនវោហាខុសគ្នា គឺ “medan politiek” ដែលសំដៅទៅលើអត្ថន័យដូចគ្នា (D.T., 1921)។ សម្រាប់លោកស្រី woro Djoeinah និងអ្នកចូលរួមដទៃទៀត ចលនាក្រហមគឺជាវិស័យនយោបាយ ហេតុដូច្នេះហើយ ការចូលរួមរបស់មនុស្សម្នាក់ៗនៅ ក្នុងចលនានេះគឺជាសកម្មភាពនយោបាយ។ ចលនាក្រហមបានបង្រួបបង្រួម kromo (សាមញ្ញជន) បុគ្គលម្នាក់ៗ នៅក្នុងចលនាសាមគ្គីភាពប្រជុំកោះ និងចលនាសាមគ្គីភាពជាសកលប្រឆាំងនឹងអាណានិគមនិយម និងមូលធននិយម ដែលបានធ្វើយុទ្ធនាការសិទ្ធិមនុស្ស យុត្តិធម៌ និងសេរីភាព។ ដូច្នេះ ចំណងទាក់ទងនៅក្នុងការយល់ដឹងអំពីភាពជា នយោបាយនៅទីនេះ គឺជាការតស៊ូដើម្បីអំណាចសម្ភារៈ ដើម្បីវណ្ណៈ Kromo ធ្វើជាម្ចាស់ និងត្រួតត្រាលើមធ្យោបាយ ទ្រទ្រង់ការចិញ្ចឹមជីវិត និងផលិតកម្មរបស់ពួកគេ ធ្វើយ៉ាងណាឱ្យពួកគេអាចរស់នៅប្រកបដោយភាពថ្លៃថ្នូរបាននោះ គឺពួកគេមិនអាចរស់នៅក្រោមរបបសក្តិភូមិអភិជននៅកោះជ្វា និងអាណានិគមហូឡង់នោះទេ។
គេត្រូវតែប្រាកដច្បាស់ថា kromo គឺជាអត្តសញ្ញាណរួមនៃការបង្រួបបង្រួមប្រជាជននៅក្នុងចលនា។ (Kromo) មានន័យថា សាមញ្ញ ជនវណ្ណៈទាបដែលគ្មានឋានៈ ឬបុណ្យស័ក្តិ។ ពួកគេភាគច្រើនមិនចេះអក្សរ ពួកគេរាប់បញ្ចូល ប្រជាជនវណ្ណៈទាបជាច្រើនប្រភេទ ដែលមានប្រវត្តិខុសៗគ្នា ដូចជាកសិករ កម្មករ នាវិក កម្មករកំពង់ផែ ជនក្រីក្រ នៅទីក្រុង ម្ដាយ និងស្ត្រីមេផ្ទះ។ ជាធម្មជាតិ នៅពេលដែលពាក្យ (perempoean) (ស្ត្រី) ត្រូវបានចាប់ផ្តើមប្រើប្រាស់ ដើម្បីដាក់ឈ្មោះឱ្យសាខានៃចលនា ពាក្យថា “perempoean kromo” ក៏បានចែកចាយបន្តយ៉ាងឆាប់រហ័ស ហើយ បានក្លាយជាអត្តសញ្ញាណបង្រួបបង្រួមរបស់ស្ត្រីនៅក្នុងចលនាក្រហម (Red Movement)។
តើ “ភាពជាការធ្វើនយោបាយ” ត្រូវបានបកប្រែទៅជាការអនុវត្តមានដំណើរការបែបណាខ្លះ? របកគំហើញ ដ៏សំខាន់មួយនៃសៀវភៅ ការប្រាស្រ័យទាក់ទងប្រឆាំងនឹងមូលធននិយម នោះគឺចលនាក្រហម ជាការតស៊ូប្រឆាំង អាណានិគមដំបូងគេបង្អស់នៅក្នុងប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ីក្នុងសម័យអាណានិគម ដែលមិនត្រូវបានធ្វើឡើងតាមរយៈ សង្គ្រាម ដូចការតស៊ូពីមុនៗនោះទេ ប៉ុន្តែតាមរយៈការបង្កើតនូវការប្រាស្រ័យទាក់ទងបែបបដិវត្តន៍។ នៅពេលដែល ស្ត្រីចាប់ផ្តើមប្រមូលផ្តុំកម្លាំងនៅក្នុងចលនា ជាពិសេសបន្ទាប់ពីការបង្កើតសាខាចលនាស្ត្រី (Sarekat Islam) (សហភាពឥស្លាម) ដែលហៅថា (Sarekat Islam Perempoean) (សហភាពស្ត្រីឥស្លាម) ក្នុងឆ្នាំ១៩១៨ បាន ទាក់ទាញមនុស្សជាច្រើនឱ្យចូលរួម និងរៀបចំ openbare vergaderingen (កិច្ចប្រជុំសាធារណៈ)។ ការចូលរួម របស់ស្ត្រីកាន់តែមានចំនួនច្រើនឡើង ជាពិសេសបន្ទាប់ពីមេដឹកនាំ (បុរស) ភាគច្រើនត្រូវបានចាប់ខ្លួន ហើយត្រូវ និរទេសទៅកោះដាច់ស្រយាល ឬទៅបរទេស បន្ទាប់ពីកូដកម្មនៅខែឧសភា ឆ្នាំ១៩២៣ ដែលដឹកនាំដោយសហជីព កម្មករផ្លូវដែក VSTP។ នៅចន្លោះឆ្នាំ១៩២៣-១៩២៥ ស្ត្រីគឺជាអ្នកកែណកម្លាំងដ៏លេចធ្លោ ដែលបានពង្រីកចលនា ធ្វើឱ្យចលនាមានប្រជាប្រិយភាព និងមានភាពខ្លាំងក្លាជាងមុន មានកិច្ចប្រជុំជាច្រើនត្រូវបានដឹកនាំនៅតាមទីក្រុង នានា តាមផ្ទះ ក្នុងការិយាល័យ ក្នុងសាលារៀន និងតាមរោងកុន ទូទាំងកោះជ្វាទាំងមូល និងនៅតំបន់ក្រៅពីកោះជ្វា ដូចជានៅកោះស៊ូម៉ាត្រា និងកោះម៉ាលូគូជាដើម។ ស្ត្រីទាំងនេះបានធ្វើជាអធិបតី និងបានថ្លែងសុន្ទរកថានៅក្នុង បាតុកម្ម និងកិច្ចប្រជុំ បាននិយាយអំពីការកសាងបក្ស យុទ្ធសាស្ត្រនៃការកែណកម្លាំង និងគំនិតកុម្មុយនីស្ត។ ពួកគេ ក៏បានរៀបចំកូដកម្មនៅតាមផ្សារបែបប្រពៃណី (pasar) ដោយប្រើប្រាស់អំណាចរបស់ពួកគេក្នុងការគ្រប់គ្រងទៅលើ ការចែកចាយទំនិញ និងអាហារ។ ពួកគេបានដឹងយ៉ាងច្បាស់ថា ប្រសិនបើអ្នកលក់ ដែលភាគច្រើនជាស្ត្រីសាមញ្ញ ឈប់លក់ទំនិញ នោះពួកអ្នកវណ្ណៈខ្ពស់នឹងមិនអាចរកទិញគ្រឿងទេសរបស់ពួកគេបានឡើយ។ នៅពេលដែលមេ ដឹកនាំមួយចំនួនត្រូវបានចាប់ខ្លួនបន្ទាប់ពីបានធ្វើកូដកម្មរបស់សហជីពកម្មករផ្លូវដែក VSTP ស្ត្រីទាំងនេះក៏បានរៀបចំ កម្មវិធីបរិច្ចាកជាច្រើនដើម្បីធានាថាគ្រួសាររបស់អ្នកដែលត្រូវបានចាប់ខ្លួនអាចរស់បាន។ នៅក្នុងរបាយការណ៍ស្តីពី vergaderingen ដែលបានចុះផ្សាយក្នុងសារព័ត៌មាន Sinar Hindia ការជំរុញឱ្យបរិច្ចាកភាគច្រើនបានធ្វើឡើង បន្ទាប់ពីបញ្ចប់ការប្រជុំសាធារណៈ ដែលក្នុងនោះស្ត្រីបានបរិច្ចាគប្រាក់កាស អាហារ និងគ្រឿងអលង្ការ ដើម្បីគាំទ្រ សមមិត្តរបស់ពួកគេ។ ស្ត្រីបានរៀបចំកិច្ចប្រជុំសាធារណៈទាំងនេះនៅតាមកន្លែងផ្សេងគ្នាជាច្រើន ប៉ុន្តែក្នុងចំណោម កន្លែងទាំងនោះ ផ្ទះបាយសាធារណៈគឺជាកន្លែងដែលមានលក្ខណៈខុសប្លែកដ៏ខ្លាំងមួយយពីកន្លែងផ្សេងទៀត។ ផ្ទះបាយ សាធារណៈបានអនុញ្ញាតឱ្យស្ត្រីកាន់តែច្រើនចូលរួមក្នុងការពិភាក្សា និងជជែកវែកញែកពីរឿងនយោបាយ ក្នុងអំឡុង ពេលដែលពួកគេចំអិនអាហារសម្រាប់គ្រួសាររបស់ពួកគេ។
ក្រៅពីកិច្ចប្រជុំ បាតុកម្ម និងកូដកម្ម ការសរសេរ ការអាន និងការសិក្សា ក៏ត្រូវបានបញ្ចូលទៅក្នុងការអនុវត្ត សកម្មភាពរបស់ស្ត្រីកុម្មុយនីស្តផងដែរ។ ស្ត្រីជាច្រើននាក់ ដូចជា Woro Djoeinah បានចូលរួមចំណែកស្នាដៃរបស់ ពួកគេតាមរយៈការសរសេរអត្ថបទឱ្យសារព័ត៌មានបដិវត្តន៍ដូចជា Sinar Hindia។ ដូចគ្នាទៅនឹងប្រធានបទដែល បានពិភាក្សានៅក្នុងកិច្ចប្រជុំសាធារណៈដែរ ប្រធានបទនៃសំណេររបស់ពួកគេមានភាពចម្រុះ ដែលមិនគ្រាន់តែ ពិភាក្សាអំពីបញ្ហារបស់ស្ត្រីប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែក៏បានបញ្ចូលបញ្ហាអាណានិគមនិយម ក្រុមប្រតិកិរិយាប្រឆាំងនឹងកុម្មុយនីស្ត និងយុទ្ធសាស្ត្របដិវត្តន៍។ ទន្ទឹមគ្នានេះដែរ បញ្ហាដែលជាញឹកញឹកត្រូវបានគេមើលឃើញថាជា “បញ្ហាស្ត្រី” ដូចជា ការលែងលះ ពហុពន្ធភាព សុខភាពបន្តពូជ ការចិញ្ចឹមកូន និងអាពាហ៍ពិពាហ៍ មិនត្រឹមតែត្រូវបានពិភាក្សាក្នុង ចំណោមស្ត្រីប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែ បុរសក៏បានពិភាក្សាអំពីប្រធានបទទាំងនេះផងដែរ។ នៅក្នុងឆ្នាំ១៩២១ សមាជិក ការិយាល័យនយោបាយនៃគណៈកម្មាធិការមជ្ឈិមបក្សកុម្មុយនី Darsono បានចេញផ្សាយអត្ថបទជាស៊េរីចំនួនបីវគ្គ ជាប់ៗគ្នា ដែលមានចំណងជើងថា “Kaoem Perempoean” (ស្ត្រី) បានធ្វើការពិភាក្សាអំពីភាពខុសគ្នាក្នុងចំណោម ក្រុមស្ត្រី រវាងស្រ្តី prijaji (ស្ត្រីវណ្ណៈខ្ពស់) និងស្ត្រី kromo (ស្រ្តីធម្មតា) និងតួនាទីរបស់ស្ត្រីធម្មតានៅក្នុងចលនា ក្រហម ដោយបានបង្ហាញអំពីមនោសញ្ចេតនារបស់ស្ត្រីធម្មតានៅក្នុងចលនានេះ។ ការរួបរួមជាមួយបុរស ស្ត្រីបាន អភិវឌ្ឍន៍ និងបង្រៀននៅសាលារៀនកុម្មុយនីស្ត Sekolah Rajat (សាលារៀនពលរដ្ឋ) ដែលបានបង្រៀនដល់កុមារ ធម្មតាជាច្រើននាក់ រហូតដល់សាលារៀននេះត្រូវបានហាមឃាត់ក្រោយពីមានការបះបោរពីឆ្នាំ១៩២៦ ដល់ឆ្នាំ១៩២៧។ បន្ទាប់ពី Tan Malaka ដែលជាស្ថាបនិកសាលារៀនកុម្មុយនីស្ត Sekolah Rajat ត្រូវបានបណ្តេញចេញពីដំណែង ក្នុងឆ្នាំ១៩២២ សាលាកុម្មុយនីស្តទាំងនេះបានរីកដុះដាលដូចផ្សិតនៅតាមតំបន់នានាទូទាំងកោះជ្វា ដូចជា Bantam, Buitenzorg, Batavia, Preanger, Cheribon, Pekalongan, Semarang, Madioen, Kediri, Bodjonegoro, Soerabaja, និងនៅ Besoeki។ នៅឯតំបន់ Westkust នៃកោះស៊ូម៉ាត្រា សាលារៀនកុម្មុយនីស្តត្រូវបានគេហៅថា សាលា Thawalib School។ ក្នុងអំឡុងពេលនៃការរីកដុះដាលនៃសាលាកុម្មុយនីស្តទាំងនេះ Woro Djoeinah បាន ខ្នះខ្នែងសាងសង់សាលាពិសេសមួយសម្រាប់ស្ត្រី ដែលជាកន្លែងសម្រាប់ស្រ្តីបង្រៀនជំនាញ និងចំណេះដឹងឱ្យគ្នា ទៅវិញទៅមក រួមទាំងចំណេះដឹងសុខភាពបន្តពូជផងដែរ។
នៅពេលនេះគេគួរតែយល់បានច្បាស់ជាមុនហើយថា វិស័យនយោបាយរបស់ perempoean kromo នៅក្នុង ចលនាក្រហម មិនត្រឹមតែផ្ដោតទៅលើផលប្រយោជន៍ដែលគេយល់ឃើញថាជាផលប្រយោជន៍របស់ស្ត្រីប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែស្ត្រីបានផ្តោតទៅលើផលប្រយោជន៍របស់ចលនាក្រហមជាច្រើនផ្សេងទៀតផងដែរ។ នៅក្នុងសុន្ទរកថា និង សំណេររបស់ពួកគេ ការជិះជាន់ និងការកេងប្រវ័ញ្ចលើស្ត្រី ត្រូវបានគេមើលឃើញថាមានឫសគល់ចេញពីទំនាក់ទំនង ចាក់ស្រេះរវាងបិតាធិបតេយ្យ និងមូលធននិយម ហើយមានតែការយកឈ្នះលើមូលធននិយមទេដែលអាចបញ្ចប់ ការជិះជាន់ និងការកេងប្រវ័ញ្ចទាំងនេះបាន។ បញ្ហាយេនឌ័រ និងភេទ ត្រូវបានគេយល់ឃើញថាជាបញ្ហាវិញ្ញត្តិកម្ម វណ្ណៈ។ គេត្រូវតែយល់ឱ្យច្បាស់ថា ពាក្យវណ្ណៈនៅត្រង់នេះ មិនមែនសំដៅលើមុខរបរទេ ប៉ុន្តែគឺជាអំណាចផ្នែក សម្ភារៈ។ perempoean kromo មិនមានអំណាចផ្នែកសម្ភារៈដើម្បីទទួលបានជីវិតប្រកបដោយភាពថ្លៃថ្នូរនោះទេ។ ពេស្យាចារគឺជាឧទាហរណ៍ជាក់ស្តែងមួយ ប៉ុន្តែក៏មានបញ្ហាផ្សេងទៀតរបស់ស្ត្រីផងដែរ ដូចជាការទទួលបានការអប់រំ ការថែទាំសុខភាព សិទ្ធិនយោបាយ និងសមភាពក្នុងអាពាហ៍ពិពាហ៍។ អ្វីទាំងនេះមិនមែនចង់មានន័យថា ផលប្រយោជន៍ ផ្នែកយេនឌ័រ/ភេទ របស់ស្ត្រីត្រូវបានរាប់បញ្ចូលជាផ្នែកមួយនៅក្រោមផលប្រយោជន៍វណ្ណៈ kromo នោះទេ ប៉ុន្តែចរិត លក្ខណៈរបស់វណ្ណៈ perempoean kromo ត្រូវបានបង្ហាញទៅកាន់ក្រុមវណ្ណៈផ្សេងទៀត តាមរយៈបទពិសោធន៍ យេនឌ័រ/ភេទ ជាក់លាក់របស់ពួកគេ។
តាមទស្សនៈរបស់ខ្ញុំ ការយល់ដឹងដែលមានភាពប្រទាក់ក្រឡាគ្នារវាងវណ្ណៈ និងយេនឌ័រ/ភេទ គឺជាការចូលរួម ចំណែកដ៏សំខាន់មួយរបស់វណ្ណៈ perempoean kromo ។ ស្ត្រីទាំងនេះបានតស៊ូមតិឱ្យមានការយល់ដឹងកាន់តែ ទូលំទូលាយជាងមុនអំពីបញ្ហាសេដ្ឋកិច្ច។ សម្រាប់ពួកគេ ការតស៊ូរបស់ស្ត្រីមិនមែនធ្វើដើម្បីតែសិទ្ធិបោះឆ្នោត និងសិទ្ធិ ទទួលបានភាពជាតំណាងនយោបាយ និងអភិបាលកិច្ច ប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែក៏ដើ្បម្បីភាពរីកចម្រើនផ្នែកស្ថាប័ន ដែល ជារឿយៗត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាបញ្ហា “មិនមែនសេដ្ឋកិច្ច” (ជាសកម្មភាពដែលមិនបានបន្ថែមគុណតម្លៃ) តាមពិត ទៅសកម្មភាពទាំងនេះបានចូលរួមចំណែកដោយផ្ទាល់ក្នុងរចនាសម្ព័ន្ធសង្គម និងសេដ្ឋកិច្ចក្នុងសង្គមជាតិ ដូចជា សាលារៀន ការអប់រំ ទីសាធារណៈ អក្សរសាស្ត្រ និងសារព័ត៌មាន ទីផ្សារ ការថែទាំសុខភាព និងការផ្សាភ្ជាប់ខ្លួនទៅ នឹងនយោបាយ រួមបញ្ចូលទាំងសហជីពផងដែរ។ ស្ត្រីបានចូលរួមចំណែកនៅក្នុងចលនាដោយនាំយកមកជាមួយនូវ រឿងដ៏សំខាន់មួយ គឺមិនត្រឹមតែសំណួរទាក់ទងនឹងភាពជាតំណាងរបស់ស្ត្រីនៅក្នុងចលនាប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែក៏នាំមក នូវយុទ្ធសាស្រ្តក្នុងការកសាង និងថែរក្សាបាននូវចនាសម្ព័ន្ធសេដ្ឋកិច្ច និងសង្គមដូចដែលបានរៀបរាប់ខាងលើ ដែល នៅក្នុងនោះ “បញ្ហារបស់ស្ត្រី” គឺជាបញ្ហាសំខាន់បំផុត។ ការយល់ដឹងនេះត្រូវបានបង្ហាញកាលពី១០០ឆ្នាំមុន ដោយ ស្ត្រីកុម្មុយនិស្តកាលពីសម័យកាលអាណានិគមក្នុងប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ី បានផ្តល់ជាហេតុផលសម្រាប់ការសិក្សា ស៊ីជម្រៅទៅលើផលិតកម្មសង្គម ក្នុងទ្រឹស្តីមាតាធិតេយ្យនិយមកាល់ម៉ាក្សសហសម័យ ដូចជា Tithi Bhattacharya, Susan Ferguson, Nancy Fraser និង Silvia Federici ។
ពេលនេះយើងនឹងត្រឡប់ទៅកាន់សំណួររបស់យើងនៅខាងដើមអត្ថបទនេះវិញម្តង៖ តើស្ត្រី និង “ផល ប្រយោជន៍របស់ស្ត្រី” ជះឥទ្ធិពលទៅលើចលនាក្រហមយ៉ាងដូចម្តេច? តើផលប្រយោជន៍រួមរបស់ចលនាក្រហម សម្រាប់វណ្ណៈ kromo បានធ្វើឱ្យផលប្រយោជន៍របស់ស្ត្រីក្លាយជាផលប្រយោជន៍បន្ទាប់បន្សំមែនទេ? ផ្ទុយទៅវិញ ជាការពិតដែលការចូលរួមក្នុងនយោបាយរបស់វណ្ណៈ perempoean kromo នៅក្នុងចលនាក្រហមបានជួយលើក កម្ពស់សិទ្ធិរបស់ស្រ្តី ហើយការចូលរួមរបស់ស្ត្រីត្រូវបានបញ្ចូលទៅក្នុងរបៀបវារៈស្នូលនៃការប្រឆាំងអាណានិគម និង មូលធននិយម។ ផ្នែកផលិតកម្មសង្គម “មិនមែនសេដ្ឋកិច្ច” និង “មិនផ្លូវការ” ដែលមិនទទួលបានការចាប់អារម្មណ៍ និងមានលក្ខណៈសាមញ្ញ បានប្រែក្លាយទៅជាផ្នែកដែលមានសារៈសំខាន់សម្រាប់ការតស៊ូ។ នយោបាយមិនមែន កើតឡើងតែនៅក្នុងកិច្ចប្រជុំគណបក្សនយោបាយប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែ នយោបាយក៏កើតឡើងនៅក្នុងផ្នែកសំខាន់នៃ វប្បធម៌ដូចជា អាពាហ៍ពិពាហ៍ សុខភាព សំលៀកបំពាក់និងគ្រឿងអលង្ការ ការដាក់ឈ្មោះកូន និងការចិញ្ចឹមកូន។ ដូចគ្នានេះដែរ តាមរយៈសុន្ទរកថា និងសំណេររបស់ស្រ្តី បានបង្ហាញថា ក្នុងនាមជាស្ត្រីដែលទាមទារចំណាប់អារម្មណ៍ ក្នងចលនាតស៊ូ បានប្រែក្លាយការទាមទាររបស់វណ្ណៈ kromo ជាការទាមទារសកល។ ការទាមទារទាំងនេះមិនត្រឹមតែ ជាកម្មសិទ្ធិរបស់បុរស ឬវរជនមេដឹកនាំតែប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែវាបានក្លាយទៅជាវិញ្ញតិ្តកម្មរួមគ្នានៃការទាមទារសមូហភាព របស់ចលនាទាំងមូល។ តាមរយៈគោលជំហរក្នុងស្មារតីសាមគ្គីភាពជាមួយបុរស ស្ត្រីមិនត្រឹមតែបានជួយពង្រីក ចលនាក្រហមឱ្យធំជាងមុនដើម្បីឱ្យចលនានេះអាចបញ្ចូលបញ្ហានានា និងអ្នកចូលរួមដែលមានភាពចម្រុះ ប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែពួកគេក៏បានធ្វើឱ្យចលនានេះកាន់តែមានបរិយាប័ន្ន និងមានលក្ខណៈសកលផងដែរ។ ចេញពីរឿងរ៉ាវនៃវណ្ណៈ perempoean kromo យើងបានរៀនសូត្រថា នៅពេលដែលស្ត្រីដឹកនាំ ពួកគេបង្កើតដំណើរការដ៏សំខាន់ និងមាន ភាពសាមញ្ញក្នុងការកសាងចលនា ដែលមានសក្តានុពលធ្វើឱ្យចលនាកាន់តែមានលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងសមភាព។
Rianne Subijanto
Rianne Subijanto គឺជាសាស្ត្រាចារ្យរងផ្នែកការសិក្សាទំនាក់ទំនងនៅមហាវិទ្យាល័យ Baruch នៃសាកល វិទ្យាល័យទីក្រុងញូវយ៉ក។ គាត់គឺជាអ្នកនិពន្ធសៀវភៅចំណងជើងថា ការប្រាស្រ័យទាក់នងប្រឆាំងនឹងមូលធននិយម៖ ការត្រាស់ដឹងក្រហមនាពេលព្រះអាទិត្យរះក្នុងប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី [Communication against Capital: Red Enlightenment at the Dawn of Indonesia] (Cornell UP, 2025) ។
References –
D.T., 1921. “Terhadap Kaoem Poeteri Terpeladjar” (To the Educated Women). In Sinar Hindia, February 16.
McVey, Ruth Thomas. 1965. The Rise of Indonesian Communism. Ithaca, NY: Cornell University Press.
Shiraishi, Takashi. 1990. An Age in Motion: Popular Radicalism in Java, 1912-1926. Ithaca, NY: Cornell University Press.