ការវាយបក និងការកសាងកម្លាំង៖ ការឆ្លុះបញ្ចាំងទៅលើចលនាកម្មករឥណ្ឌូណេស៊ី

អត្ថបទនេះធ្វើការពិភាក្សាអំពីរបៀបដែលគ្រោះមហន្តរាយដូចជាជំងឺកូវីដ-១៩ ត្រូវបានយកទៅប្រើប្រាស់ជា យន្តការដើម្បីបង្កើនការកេងប្រវ័ញ្ចលើកម្មករឥណ្ឌូណេស៊ី និងរបៀបដែលមេដឹកនាំសហជីព និងសកម្មជនការងារ បានឆ្លុះបញ្ចាំងទៅលើចលនាកម្មករឥណ្ឌូណេស៊ី ដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងបាតុភូតដែលបានកើតឡើង។

ច្បាប់ប្រឆាំងនឹងប្រជាជន

ខណៈពេលដែលខ្ញុំកំពុងសរសេរអត្ថបទនេះគឺនៅចុងខែមីនា ឆ្នាំ២០២៥ ជាច្រើនថ្ងៃកន្លងទៅនេះ នៅតាម ដងផ្លូវជាច្រើនក្នុងទីក្រុងនានានៃប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ីពោរពេញទៅដោយបាតុករ ដែលមានទាំងនិស្សិត កម្មករ និង សាធារណជនទូទៅ ធ្វើការទាមទារឱ្យលុបចោលច្បាប់ស្តីពីយោធាឥណ្ឌូណេស៊ី (TNI) ដែលត្រូវបានអនុម័តដោយ រដ្ឋសភាកាលពីថ្ងៃទី២០ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២៥។ ច្បាប់ថ្មីនេះ គឺជាការធ្វើវិសោធនកម្មលើច្បាប់ចាស់ ដែលត្រូវបានគេ មើលឃើញថាមានបញ្ហា ដោយសារច្បាប់ថ្មីនេះផ្ទុយទៅនឹងបរមានុភាពរបស់ប្រជាជនស៊ីវិល ក្នុងនោះមានមាត្រាមួយ ចំនួននៃច្បាប់ថ្មីនេះធ្វើឱ្យមានការសង្ស័យថា “អាចធ្វើឱ្យព្រំដែនរវាងអំណាចស៊ីវិល និងយោធាមានភាពមិនច្បាស់លាស់” ដែលបានធ្វើឱ្យគេនឹកឃើញដល់សម័យកាលនៃរបបសណ្តាប់ធ្នាប់ថ្មីបែបផ្តាច់ការ ហើយច្បាប់នេះអាចនឹងនាំយក របបនេះត្រឡប់មកវិញ (Paat & Rivana, 2025; Saputra, 2025; Tempo, 2025)។ ដំណើរការនៃការធ្វើ វិសោធនកម្មច្បាប់នេះបានធ្វើឡើងដោយតក់ក្រហល់ ហើយបាន “ផ្តល់ឱកាសតិចតួចសម្រាប់សាធារណជនក្នុងការចូលរួម ឬការចូលរួមប្រកបដោយអត្ថន័យ” (Saputra, 2025)។ អ្នករិះគន់បានលើកឡើងថា បញ្ហាកង្វះតម្លាភាពបែបនេះ គឺជា “បញ្ហាដែលតែងតែកើតមានជាញឹកញាប់” នៅក្នុងការពិភាក្សា និងការតាក់តែងធ្វើសេចក្តីព្រាងច្បាប់របស់ រដ្ឋសភា (Tempo, 2025)។

ជាការពិតណាស់ បញ្ហានេះបានរំលឹកយើងអំពី “ច្បាប់ស្តីពីការបង្កើតការងារ” (Undang-Undang Cipta Kerja) ដែលត្រូវបានអនុម័តដោយរដ្ឋសភាកាលពីថ្ងៃទី៥ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២០ នៅក្នុងអំឡុងពេលនៃការរាតត្បាត នៃជំងឺកូវីដ-១៩ ទោះបីជាសាធារណជនជាច្រើនបានបដិសេធច្បាប់នេះយ៉ាងណាក៏ដោយ។ បញ្ហានេះបានធ្វើឱ្យមាន បាតុកម្មទូទាំងប្រទេសទាមទារឱ្យលុបច្បាប់នេះចោល (Prasetyo, 2020; Lane, 2020)។ មុនពេលច្បាប់នេះត្រូវ បានអនុម័ត អង្គការសង្គមស៊ីវិលជាច្រើនបានស្នើឱ្យផ្អាកការពិភាក្សាលើសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះ “ក្នុងក្របខ័ណ្ឌនៃការ គោរព ការការពារ និងលើកកម្ពស់សិទ្ធិមនុស្សសម្រាប់ប្រជាជនឥណ្ឌូណេស៊ីទាំងអស់ ”ប៉ុន្តែដំណើរការពិភាក្សាលើ សេចក្តីព្រាងច្បាប់នៅតែបន្តក្រោមស្ថានភាពនៃ “ការលាក់បាំងជាសម្ងាត់” (Panimbang, 2020)។

ច្បាប់ស្តីពីការបង្កើតការងារ បានផ្តល់ផលប្រយោជន៍សម្រាប់តែក្រុមពួកមូលធន និងបក្ខពួករបស់ពួកគេ ប៉ុណ្ណោះ។ ច្បាប់នេះបានធ្វើវិសោធនកម្មទៅលើច្បាប់ដែលមានស្រាប់ចំនួនប្រហែល ៧៩ច្បាប់ ដែលគ្របដណ្តប់ លើវិស័យនានាដូចជា ច្បាប់ស្តីពីការងារ បទប្បញ្ញត្តិស្តីពីការរុករករ៉ែ និងការការពារបរិស្ថាន។ ច្បាប់នេះមានគោលបំណង ទាក់ទាញការវិនិយោគពីបរទេសដោយប្រើប្រាស់យន្តការចាស់ដដែលៗ ដូចជាការកេងប្រវ័ញ្ចកម្លាំងពលកម្ម និង អស្សាមិករណ៍។ ភាសាដែលគេប្រើគឺ “ការបង្កើតការងារ” ប៉ុន្តែការពិតទៅ សំណួរដែលសំខាន់ត្រូវសួរនោះគឺ “តើជា ការងារប្រភេទណា?” បើទោះបីជាអ្វីដែលនឹងត្រូវលក់នោះគឺជាសុខុមាលភាពរបស់ប្រជាជនឥណ្ឌូណេស៊ី ជាពិសេស កម្មករ និងសុខុមាលភាពបរិស្ថាន។

ចំពោះបញ្ហាវិស័យការងារតែមួយមុខនោះ ច្បាប់នេះបានបង្កើនភាពបត់បែននៃកម្លាំងពលកម្មកាន់តែខ្លាំង ជាងមុន ហើយបានគំរាមកំហែងទៅលើស្ថិរភាពការងារ ជាជាង “ការបង្កើតការងារ” ។ ច្បាប់នេះក៏ជំរុញការធ្វើ ឯកជនភាវូបនីយកម្មនៃទំនិញ និងសេវាកម្មសាធារណៈ និងបានវាយប្រហារលើសិទ្ធិការងារជាច្រើនផ្នែកដោយរាប់ បញ្ចូលទាំងអត្ថប្រយោជន៍នានាដូចជាការឈប់សម្រាកព្យាបាលជំងឺ និងប្រាក់សោធននិវត្តន៍។ ច្បាប់នេះបានលុប ចោលលក្ខណវិនិច្ឆ័យសំខាន់ៗមួយចំនួន ដែលប៉ះពាល់ដល់ប្រាក់ឈ្នួលអប្បបរមា (ដូចជាអតិផរណា) និងទិដ្ឋភាព ផ្សេងៗទៀត (សូមមើល Panimbang, 2020; Izzati, 2020; Prasetyo, 2020)។ មិនមានអ្វីគួរឱ្យភ្ញាក់ផ្អើល នោះទេដែលធនាគារពិភពលោកបាន “ការពារយ៉ាងខ្លាំង” ទៅលើច្បាប់នេះ ខណៈដែលសមាគមធុរកិច្ចឥណ្ឌូណេស៊ី និង សភាពាណិជ្ជកម្មឥណ្ឌូណេស៊ីក៏បានបង្ហាញការគាំទ្ររបស់ពួកគេលើច្បាប់នេះផងដែរ (Lane, 2020)។ ក្រុម មូលធននិយមសកល និងក្នុងស្រុក នឹងទទួលបានផលប្រយោជន៍ពីការងារដែលមានចារិកលក្ខណៈដូចរៀបរាប់នេះ (ការងារដែលងាយរងគ្រោះ មានប្រាក់ឈ្នួលទាប គ្មានអត្ថប្រយោជន៍បន្ថែម និងមិនសូវមានស្ថិរភាពការងារ) ច្បាប់ នេះអាចនឹងពង្រីកលទ្ធភាពឱ្យមានការកេងប្រវ័ញ្ចទៅលើកម្មករកាន់តែខ្លាំងឡើង ហើយបញ្ហាខាងលើនេះអាចកើត មានឡើងក្រោមទម្រង់នៃការបង្កើតយន្តការណាមួយ និងគោលនយោបាយគាំទ្រយន្តការទាំងនោះ ត្រូវបានប្រើប្រាស់ ដើម្បីកាត់បន្ថយប្រាក់ឈ្នួលរបស់កម្មករ និង/ឬ បង្ខំកម្មករឱ្យបង្កើនទិន្នផលផលិតភាពរបស់ពួកគេ។

នៅពេលខ្ញុំទៅដល់ប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ីនៅពាក់កណ្តាលឆ្នាំ ២០២៤ ខ្ញុំបានធ្វើការសម្ភាសកម្មកររោងចក្រ កម្មន្តសាល មេដឹកនាំ/អ្នកចងក្រងសហជីព ក៏ដូចជាសកម្មជន/អ្នកស្រាវជ្រាវវិស័យការងារនៅក្នុងទីក្រុងហ្សាការតា និងតាមទីក្រុងនានាជាច្រើនទៀតនៅខេត្ត Banten និង West Java។[1] ការសម្ភាសទាំងនេះគឺជាផ្នែកមួយនៃ គម្រោងស្រាវជ្រាវរបស់ខ្ញុំទាក់ទងនឹងរបៀបដែលកម្មករ គឺជាតួអង្គមួយក្នុងចំណោមតួអង្គផ្សេងទៀត នៅក្នុងប្រទេស ឥណ្ឌូណេស៊ីទទួលរងផលប៉ះពាល់ និងធ្វើការឆ្លើយតបទៅនឹង “វិបត្តិ” ដែលបង្កឡើងដោយបាតុភូតដូចជាជំងឺរាតត្បាត កូវីដ-១៩។ ប៉ុន្តែផ្នែកនៃការសម្ភាសភាគច្រើនបានក្លាយជាការសន្ទនាអំពីយុទ្ធសាស្ត្រនៃចលនាកម្មករឥណ្ឌូណេស៊ី ក៏ជា ផ្នែកមួយនៃបញ្ហាដែលកើតឡើងនៅក្នុងបណ្តាប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ (Global South)។ អ្នកផ្តល់ព័ត៌មានរបស់ខ្ញុំ ជាច្រើននាក់ បានចូលរួមដោយផ្ទាល់ និងដោយប្រយោលក្នុងការតវ៉ាមិនទទួលយកច្បាប់ស្តីពីការបង្កើតការងារនេះ។ មេដឹកនាំសហជីពជាច្រើនដែលខ្ញុំបានជជែកជាមួយ ដែលមកពីសហជីពនានាបានផ្តួចផ្តើមធ្វើចលនា GEBRAK (ចលនារួបរួមកម្មករជាមួយប្រជាជន) ដែលជាសម្ព័ន្ធភាពនៃសហព័ន្ធសហជីព និងសហភាពសហជីពជាច្រើនធ្វើការ រួមគ្នាជាមួយអង្គការនិស្សិត អង្គការស្ត្រី អង្គការបរិស្ថាន និងអង្គការសង្គមស៊ីវិល។ ចលនារួបរួមកម្មករជាមួយប្រជាជន ​(GEBRAK) ធ្វើសកម្មយ៉ាងសកម្មក្នុងការប្រមូលផ្តុំមហាជនក្នុងអំឡុងពេលនៃការធ្វើបាតុកម្មប្រឆាំងនឹងច្បាប់ស្តីពី ការបង្កើតការងារ ទោះបីជាការចូលរួមនេះមិនមែនជាការចូលរួមលើកដំបូងរបស់ពួកគេនៅក្នុងការធ្វើបាតុកម្មទ្រង់ទ្រាយ ធំបែបនេះក៏ដោយ។ Lane (2020, p. 3) មើលឃើញថា វាជាយុទ្ធសាស្ត្ររបស់សហជីពក្នុងការកសាង “ចលនា ពហុវិស័យដ៏មានប្រជាប្រិយភាពធំមួយ” ។ ប៉ុន្តែ មុនពេលយើងពិភាក្សារឿងនេះបន្ថែមទៀត យើងសូមធ្វើការពិនិត្យ មើលទៅលើបទពិសោធន៍មួយចំនួនរបស់កម្មករឥណ្ឌូណេស៊ីទាក់ទងនឹងជំងឺរាតត្បាតកូវីដ-១៩។

ការកេងចំណេញពីជំងឺរាតត្បាត

រហូតមកដល់ពេលនេះជំងឺរាតត្បាតកូវីដ-១៩ ត្រូវបានទទួលស្គាល់យ៉ាងច្បាស់ថា បាននាំមកនូវការរំខាន យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរទៅលើរចនាសម្ព័ន្ធដ៏ស្មុគស្មាញនៃខ្សែសង្វាក់ទំនិញសកល (សូមមើល Foster & Suwandi, 2020)។[2] របាយការណ៍មួយរបស់ J.P. Morgan (2022) បានពិពណ៌នាថាវិបត្តិខ្សែសង្វាក់ផ្គត់ផ្គង់មានសភាពកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរ ឡើងដោយសារជម្លោះរវាងរុស្ស៊ី និងអ៊ុយក្រែន ហើយឥទ្ធិពលនៃជម្លោះនេះនៅតែបន្តជះផលប៉ះពាល់លើវិស័យជាច្រើន រាប់ចាប់ពីឧស្សាហកម្មលោហធាតុ និងការជីកយករ៉ែ រហូតដល់ការផ្គត់ផ្គង់សារធាតុគីមី។

ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ មិនគ្រប់បញ្ហាទាំងអស់សុទ្ធតែមានភាពច្បាស់លាស់គ្រប់ពេលនោះទេ នៅពេល និយាយអំពីរបៀបដែលវិបត្តិបែបនេះប៉ះពាល់ទៅលើកម្មករនៅកន្លែងផលិតកម្ម៖ តើអ្វីទៅជាទំនាក់ទំនងរវាងការរំខាន បង្កឡើងដោយជំងឺរាតត្បាតដែលបានកើតមាននៅគ្រប់ទីកន្លែងនេះ ជាមួយនឹងកម្មករឥណ្ឌូនេស៊ីដែលធ្វើការនៅ រោងចក្រផលិតស្បែកជើង ដំឡើងគ្រឿងអេឡិចត្រូនិក និងផលិតទំនិញផ្សេងទៀតនៅក្នុងសាជីវកម្មពហុជាតិ? អ្វីដែល គួរឱ្យសោកស្តាយនោះគឺ ចម្លើយអាចនៅតែមិនមានភាពច្បាស់លាស់នៅឡើយ។ នៅក្នុងខ្សែសង្វាក់ទំនិញសកល ដ៏ស្មុគស្មាញដែលមានគោលដៅបង្កើនមូលធននៅក្នុងសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកបែបចក្រពត្តិនិយមនេះ (Smith, 2016; Suwandi, 2019) បាតុភូតដូចជាជំងឺរាតត្បាត ឬជម្លោះរវាងរុស្ស៊ី និងអ៊ុយក្រែន ដោយមិនគិតពីផលប៉ះពាល់ ពិតប្រាកនោះ ផលប៉ះពាល់ដែលបានលើកឡើង គឺប្រហែលគ្រាន់តែជាហេតុផលសម្រាប់ប្រើប្រាស់ដើម្បីបង្កើនការ កេងប្រវ័ញ្ចលើកម្មករតែប៉ុណ្ណោះ។

អ្នកផ្តល់ព័ត៌មានរបស់ខ្ញុំបានសង្កេតឃើញពីទម្រង់ដ៏ច្បាស់លាស់មួយចំនួននៅតាមរោងចក្រ៖ ជំងឺរាតត្បាត និងជួនកាលជម្លោះរវាងរុស្ស៊ី និងអ៊ុយក្រែន បានក្លាយជាហេតុផលមួយសម្រាប់ប្រើប្រាស់ដើម្បីកេងប្រវ័ញ្ចកម្មករ។ កម្មករជាច្រើនត្រូវបានបញ្ឈប់ពីការងារ (PHK/Pemutusan Hubungan Kerja)។ អ្វីទៅជាមូលហេតុចំបង? ក្នុង នាមជាអ្នកផ្គត់ផ្គង់ទៅឱ្យក្រុមហ៊ុនពហុជាតិសាសន៍ដែលមានទីស្នាក់ការកណ្តាលនៅក្នុងប្រទេសអភិវឌ្ឍន៍ រោងចក្រ ដែលពួកគេកំពុងធ្វើការ បានជួបប្រទះបញ្ហាបញ្ជាទិញធ្លាក់ចុះគួរឱ្យគាត់សម្គាល់ពីអតិថិជនរបស់ពួកគេ (ដែលជា ក្រុមហ៊ុនពហុជាតិសាសន៍)។ “ជំងឺរាតត្បាត” ត្រូវបានគេលើកឡើងជារឿយៗថាជាហេតុផលមួយដែលធ្វើឱ្យការ បញ្ជាទិញមានការធ្លាក់ចុះ (ហើយមានរោងចក្រមួយចំនួតូចដែលនិយាពីបញ្ហា “សង្រ្គាមអ៊ុយក្រែន”) ទាំងនេះបង្ហាញ ឱ្យឃើញថាអតិថិជនពហុជាតិសាសន៍កំពុងជួបបញ្ហាហិរញ្ញវត្ថុ ដោយសារតែការលក់ទំនិញរបស់ពួកគេរងផលប៉ះពាល់ ដូច្នេះ ពួកគេបានកាត់បន្ថយការបញ្ជាទិញ។ ប៉ុន្តែ​ បញ្ហនេះពិបាក​ផ្ទៀងផ្ទាត់ណាស់ ដោយសារព័ត៌មាន​ទាក់ទង​នឹង​ការ​បញ្ជា​ទិញ​របស់​អតិថិជនភាគ​ច្រើន​ត្រូវបានរក្សា​ជា​ការ​សម្ងាត់។[3] ពេលខ្លះ អ្នកគ្រប់គ្រងរោងចក្របានលើកឡើង ពីការរំខានដែលបណ្តាលមកពីជំងឺរាតត្បាតដើម្បីជាលេសបញ្ឈប់កម្មករពីការងារ ដោយលើកឡើងថាទំនិញរបស់ អតិថិជនពួកគេបានបរាជ័យក្នុងការចូលទៅក្នុងទីផ្សារអ៊ឺរ៉ុប ឬក៏វត្ថុធាតុដើមដែលត្រូវបានដឹកជញ្ជូនពីប្រទេសនានាត្រូវ បានកាក់ទុកនៅកំពង់ផែ។

ហើយអ្វីដែលប្រហែលជាសំខាន់បំផុត និងគួរឱ្យកត់សម្គាល់នៅតាមរោងចក្រភាគច្រើននោះគឺទម្រង់នៃ “ការផ្លាស់ប្តូរទីតាំងរោងចក្រ” ដែលជាញឹកញាប់ត្រូវបានធ្វើឡើងបន្ទាប់ពីបានបញ្ឈប់កម្មករពីការងារ។ ថៅកែរោងចក្រ អាចនឹងផ្លាស់ប្តូរទីតាំងរោងចក្រ ឬសាងសង់រោងចក្រថ្មីនៅក្នុងខេត្តផ្សេងទៀត ដែលមានប្រាក់ឈ្នួលអប្បបរមាទាប ជាងយ៉ាងខ្លាំងបើប្រៀបធៀបទៅនឹងខេត្តបច្ចុប្បន្ន។ ជាទូទៅ រោងចក្រថ្មីនេះត្រូវបានសាងសង់នៅខេត្តភាគកណ្តាល កោះ Java ដូចជានៅខេត្ត Grobogan ជាដើម។ ការសង្កេតនេះបានធ្វើឱ្យមានមន្ទិលសង្ស័យទៅលើហេតុផលដែល បានលើកឡើងដោយអ្នកគ្រប់គ្រងថា “ការបញ្ជាទិញថយចុះ” ។ ប្រសិនបើរោងចក្រមិនផ្លាស់ប្តូរទីតាំងទេនោះ មាន បាតុភូតធម្មតាមួយទៀតបានកើតឡើង គឺការជំនួសម្មករដែលត្រូវបានបញ្ឈប់ដោយកម្មករកិច្ចសន្យា (BHL/Buruh Harian Lepas) ដែលមិនមានស្ថិរភាពការងារ។ មាននិន្នាការទូទៅមួយដែលបានបានកើតឡើងនៅក្នុងរោងចក្រ មួយចំនួន គឺការជួល “អ្នកហាត់ការ” (buruh magang)  ដែលជាទូទៅជាសិស្សទើបរៀនចប់វិទ្យាល័យថ្មីៗ។ ការផ្លាស់ប្តូរការងារទៅជាការងារដែលមានភាពមិនទៀងទាត់ អស្ថិរភាព និងកង្វះការការពារកម្មករទាំងនេះ បានដើរ ស្របទៅនឹងច្បាប់ស្តីពីការបង្កើតការងារ ដែលបានលើកទឹកចិត្តឱ្យបង្កើនភាពបត់បែននៃទីផ្សារការងារ និងធ្វើឱ្យមាន ការលំបាកក្នុងការធានាស្ថិរភាពការងារដល់កម្មករ។[4]

សរុបសេចក្តីមក ការកេងប្រវ័ញ្ចមានការកើនឡើង ទាំងតាមរយៈការទម្លាក់ប្រាក់ឈ្នួល (តាមរយៈការធ្វើឱ្យ មានភាពបត់បែននៃកម្លាំងពលកម្ម ដូចជាតាមរយៈការជួលកម្មករដែលមានប្រាក់ឈ្នួលទាបនៅក្នុងខេត្តផ្សេងទៀត ឬក្នុងទម្រង់ជាកម្មករកិច្ចសន្យា) និងតាមរយៈការបង្កើនផលិតភាព។ តើអ្នកណាទទួលបានផលប្រយោជន៍ពីបញ្ហា ទាំងអស់នេះ? ហើយក្នុងចំណោមអ្នកទទួលផលប្រយោជន៍ទាំងនោះ តើអ្នកណាទទួលបានប្រាក់ចំណេញច្រើន ជាងគេ (ព័ត៌មានជំនួយ៖ តើអ្នកណាដែលចាប់យកបានតម្លៃខ្ពស់ជាងគេបំផុតនៅក្នុងខ្សែសង្វាក់តម្លៃសកល)? អ្នកប្រហែលជាអាចឆ្លើយសំណួរទាំងនេះបាន។ ទាំងនេះគឺជាអ្វីដែលអ្នករិះគន់ច្បាប់ស្តីពីការបង្កើតការងារ បានលើកឡើង ដូចដែលថ្នាក់ដឹកនាំសហជីពបាននិយាយនៅក្នុងការសម្ភាសរបស់គាត់ជាមួយខ្ញុំ ច្បាប់នេះគឺគ្មានអ្វីក្រៅពីជា “កម្រាលព្រំ ពណ៌ក្រហម” សម្រាប់វិនិយោគិនបរទេសនោះទេ។

ការឆ្លុះបញ្ចាំងទៅលើចលនាកម្មកររបស់ឥណ្ឌូនេស៊ី

តើ​កម្មករ​ឆ្លើយ​តប​យ៉ាង​ដូចម្តេច​ចំពោះ​ការ​កេងប្រវ័ញ្ច​ទាំងនេះ? កម្មករ​ដែល​ខ្ញុំបាន​សម្ភាសន៍​សុទ្ធ​តែ​ជា​សមាជិក សហជីព។ ដូច្នេះ ពួកគេ​មិន​គ្រាន់តែ​ឆ្លើយ​តបនោះ​ទេ ពួកគេក៏​បាន​វាយបកអស់ពី​សមត្ថភាពផងដែរ ​តាម​រយៈ​សហជីព​របស់​ពួកគេនៅក្នុង​កម្រិត​រោងចក្រ ដូចជា​តាមរយៈ​ការចរចា​ជាមួយ​អ្នក​គ្រប់គ្រង​ជាដើម។ បទពិសោធន៍ ទាំងនេះមួយចំនួនគឺជាបញ្ហាសម្រាប់ការពិភាក្សាផ្សេងទៀត។ អ្វីដែលខ្ញុំចង់រំលេចឱ្យឃើញនៅត្រង់នេះគឺជាបញ្ហាធំ ជាងនេះមួយ ដែលទាក់ទងនឹងរបៀបដែលមេដឹកនាំ/អ្នកចងក្រងសហជីព និងសកម្មជន/អ្នកស្រាវជ្រាវវិស័យការងារ មើលទៅលើបាតុភូតខាងលើ ហើយផ្សាភ្ជាប់បាតុភូតខាងលើនេះទៅនឹងការឆ្លុះបញ្ចាំងរបស់ពួកគេលើចលនាកម្មករ ឥណ្ឌូនេស៊ី។ ជាទូទៅ អ្នកផ្តល់ព័ត៌មានរបស់ខ្ញុំបានយល់ស្របគ្នាថា (១) បាតុភូតនានាដូចជាវិបត្តិផ្សេងៗដែលបង្ក ឡើងដោយជំងឺរាតត្បាតកូវីដ-១៩ ត្រូវបានពួកមូលធន និងរដ្ឋ ប្រើប្រាស់ជាមូលហេតុដើម្បីបង្កើនការកេងប្រវ័ញ្ចទៅ លើកម្មករ (២) ដើម្បីកសាងចលនាកម្មករខ្លាំងជាងមុន តម្រូវឱ្យមានយុទ្ធសាស្រ្តរយៈពេលវែង។

ទោះបីជាមានការខ្វែងគំនិតគ្នាខ្លះក៏ដោយ ក៏មេដឹកនាំ/អ្នកចងក្រងសហជីពភាគច្រើន (ពួកគេមួយចំនួន ក៏ជាកម្មកររោងចក្រផងដែរនៅក្នុងអំឡុងពេលផ្តល់ការសម្ភាស) និងសកម្មជន/អ្នកស្រាវជ្រាវវិស័យការងារ បាន យល់ស្របគ្នាថា ចលនាកម្មករចាំបាច់ត្រូវធ្វើឱ្យបានទូលំទូលាយជាងការមើលឃើញបែបតូចចង្អៀតថាជាចលនា របស់ពួកវណ្ណៈកម្មករឧស្សាហកម្ម ដែលដឹកនាំដោយសហជីព។ មានកត្តាជាច្រើនដែលត្រូវបានគូសបញ្ជាក់ដោយ អ្នកផ្តល់ព័ត៌ផ្សេងគ្នា។  ខ្ញុំសូមធ្វើការសង្ខេបពីភាពខុសគ្នានៅទីនេះ។ ទីមួយ យើងត្រូវការចលនាកម្មករប្រកបដោយ បរិយាប័ន្ន  ដើម្បីអាចឈានទៅដល់ការធ្វើចលនាទ្រង់ទ្រាយធំនៅក្នុងក្រុមសង្គមស៊ីវិល ជាពិសេសនៅក្នុងធាតុផ្សំនៃ ដំណើរការលូតលាស់ និងឬសកែវនៃចលនាដោយបញ្ចូលក្រុមអង្គការកសិករ និងអង្គការស្ត្រីនិយម។ នេះជារបៀប ដែលយើងបង្កើតចលនាដែលមានភាពរឹងមាំជាងមុន ហើយយើងត្រូវការយុទ្ធសាស្ត្រដើម្បីប្រឈមមុខនឹងការគាបសង្កត់ ពីរដ្ឋ ក្រោមទម្រង់ផ្សេងៗដូចជាច្បាប់ស្តីពីការបង្កើតការងារ។ ចលនារួបរួមកម្មករជាមួយប្រជាជន (GEBRAK) គឺជា ភាពជោគជ័យប្រកបដោយអត្ថន័យមួយដែលចាំបាច់តម្រូវឱ្យមានយុទ្ធសាស្រ្តដើម្បីបន្តកសាងសម្ព័ន្ធភាពបែបនេះ ជាពិសេសការបង្កើតសម្ព័ន្ធភាពដែលមិនផ្តោតតែនៅក្នុងទីក្រុងធំប៉ុណ្ណោះទេ។ សហជីពខ្លួនឯងត្រូវតែអាចជ្រៀតចូល ទៅឱ្យដល់កម្មករឱ្យបានគ្រប់ក្រុមគ្រប់ផ្នែក និងត្រូវដឹងពីចារិកលក្ខណៈ ក៏ដូចជាព័ត៌មានប្រជាសាស្រ្តរបស់កម្មករឱ្យ បានច្បាស់លាស់ ដើម្បីសហជីពអាចកែសម្រួល និងធ្វើបច្ចុប្បន្នភាពយុទ្ធសាស្ត្របានសមស្រប។[5]

ទីពីរ យើងក៏ត្រូវគិតគូរផងដែរអំពីរបៀបនៃការកំណត់បញ្ញត្តិឱ្យបានប្រសើរជាងមុន ហើយអ្វីដែលជាតម្រូវ ការជាក់ស្តែងប្រហែលជាយើងត្រូវបង្កើតជម្រើសគោលនយោបាយដ៏រឹងមាំដោយខ្លួនឯង ដែលអាចឱ្យយើងធ្វើការងារ លើសពី “ការការពារខ្លួន” (ឧទាហរណ៍ ការវាយបកទៅលើបទប្បញ្ញត្តិដែលមានលក្ខណៈគាបសង្កត់)។[6] ប៉ុន្តែ សម្រាប់ អ្នកដឹកនាំ/អ្នកចងក្រងសហជីពមួយចំនួន អ្វីដែលនៅតែមានសារៈសំខាន់នោះ គឺការកសាងមូលដ្ឋានរឹងមាំដើម្បីធ្វើ កូដកម្មតាមរយៈការបន្តកសាងស្មារតីនៅកន្លែងផលិតកម្ម។ ដូច្នេះ នៅពេលដែលកម្មករត្រូវបញ្ឈប់សកម្មភាពផលិតកម្ម “រចនាសម្ព័ន្ធកូដកម្ម” ត្រូវបានរៀបចំរួចជាស្រេច។

ទី​បី ការបណ្តុះបណ្តាល​នយោបាយសេដ្ឋកិច្ច ​នៅ​កម្រិតមូលដ្ឋានដល់​​កម្មករ ដើម្បី​កសាងសតិសម្បជញ្ញៈ ​​​ពិតជាមាន​សំខាន់បំផុត​។ អ្នកផ្តល់ព័ត៌មានមួយចំនួនបានសង្កត់ធ្ងន់ថា ការអប់រំក្រៅប្រព័ន្ធ ឬការពិភាក្សាជាក្រុមបែប នេះគួរតែធ្វើយ៉ាងណាឱ្យកម្មករទាំងអស់អាចចូលរួមបាន ជាពិសេសក្រុមកម្មករដែលគេមិនសូវអើពើក្នុងសកម្មភាព សហជីពដូចជាក្រុមស្ត្រីជាម្តាយដែលត្រូវមើលថែគ្រួសារបន្ទាប់ពីចេញពីធ្វើការ។ ទីបួន សកម្មជនការងារខ្លះទៀតក៏ បានផ្តល់ជាអានុសាសន៍ថា សហជីពត្រូវគិតគូរអំពីយុទ្ធសាស្ត្រក្នុងការធ្វើឱ្យតួនាទីរបស់ពួកគេរស់ឡើងវិញ ដែលជា មូលដ្ឋានសម្រាប់ការធ្វើចលនាសង្គម។ ដោយសាររដ្ឋបានខិតខំប្រឹងប្រែងជាបន្តបន្ទាប់ធ្វើយ៉ាងណាឱ្យសហជីពចុះខ្សោយ (សូម្បីតែបទបញ្ជាថ្មីរបស់ស៊ូហារតូ) គឺជាការចូលរួមមួយផ្នែកដែលធ្វើឱ្យសហជីពត្រូវបានបង្ខំចិត្តផ្លាស់ប្តូរតួនាទី របស់ពួកគេទៅជាភ្នាក់ងារធ្វើការសង្គម។ ដើម្បីទាក់ទាញសមាជិកភាព សហជីពជាច្រើនប្រកួតប្រជែងគ្នាក្នុងការផ្តល់ “សេវាកម្ម” ឱ្យបានច្រើនបំផុតដល់សមាជិករបស់ខ្លួន (រាប់ចាប់ពីការចែកកញ្ចប់អាហារ រហូតដល់ការផ្តល់សេវារថយន្ត សង្គ្រោះបន្ទាន់)។ ជាមួយនឹងក្របខ័ណ្ឌនេះ វាពិតជាមានការលំបាកសម្រាប់សហជីពក្នុងការបន្តធ្វើចលនាសង្គម ប្រកបដោយអត្ថន័យ។ វេនារម្មណ៍នេះក្លាយជាសម្លេងដែលត្រូវបានយកទៅបន្ទរដោយសកម្មជនសហជីពដែលយល់ថា ចលនាកម្មករនៅក្នុងប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ីអាចទទួលបានអត្ថប្រយោជន៍ពីការកសាងមូលដ្ឋានគ្រឹះបន្ថែមទៀតនៅក្នុងក្រុមឆ្វេងនិយម ហើយធ្វើការពង្រីកបណ្តាញរបស់ពួកគេបន្ថែមទៀតដើម្បីអាចប្រមូលផ្តុំកម្លាំងទ្រង់ទ្រាយធំ។

សេចក្តីសន្និដ្ឋាន

ការធ្វើប្រតិនិន្នាទទៅលើការឆ្លុះបញ្ចាំងរបស់អ្នកផ្តល់ព័ត៌មានរបស់ខ្ញុំ មានលក្ខណៈជាការសន្ទនាក្នុងចំណោម កម្មករ សកម្មជន/អ្នកស្រាវជ្រាវវិស័ការងារ និងអ្នកដឹកនាំ/អ្នកចងក្រងសហជីព មានអត្ថប្រយោជន៍យ៉ាងខ្លាំងសម្រាប់ កំណត់ទិសដៅនៃសម្ព័ន្ធភាពដែលមានស្រាប់ និងទប់ស្កាត់កុំឱ្យពួកគេចុះខ្សោយនៅពេលដែលមិនមានការ “គាបសង្កត់” ដែលត្រូវធ្វើការឆ្លើយតប ដូចជាគ្មានបទប្បញ្ញត្តិដែលត្រូវបដិសេធ និងវិធីសាស្ត្រក្នុងការកសាងយុទ្ធសាស្រ្តវាយបក។ កិច្ចសន្ទនានេះគួរតែត្រូវបានធ្វើឡើងជាលក្ខណៈក្រៅផ្លូវការជាទៀងទាត់ និងជាការពិភាក្សាប្រកបដោយបរិយាប័ន្ន នៅកម្រិតមូលដ្ឋានដែលអាចឱ្យមានការចូលរួមពីក្រុមកម្មករនានាបាន។ ការមានមហិច្ឆតាខ្ពស់ ការរិះគន់ខ្លួនឯងក្នុង ន័យស្ថាបនា និងចំណេះដឹងដ៏មានតម្លៃ គឺត្រូវកសាងឡើងចេញពីបទពិសោធន៍ដ៏មានអត្ថន័យ នេះជាអ្វីដែលអ្នក ផ្តល់ព័ត៌មានរបស់ខ្ញុំបានលើកឡើង។ ពួកគេទាំងអស់សុទ្ធតែជាតួអង្គសំខាន់ៗ ដែលបានចូលរួមដោយផ្ទាល់ ឬដោយ ប្រយោល នៅក្នុងទិដ្ឋភាពនៃចលនាកម្មកររបស់ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី។ វាដល់ពេល​ហើយ​សម្រាប់​យើង​ ដែលត្រូវស្វែងយល់​​ ធ្វើការពិចារណា និងធ្វើបញ្ញត្តិនីយកម្ម ដើម្បី​នាំ​មក​នូវ​ពន្លឺ​នៅ​ចំពោះ​មុខនៃ​ភាព​ងងឹត។

Intan Suwandi
Intan Suwandi គឺជាសាស្រ្តាចារ្យជំនួយផ្នែកសង្គមវិទ្យានៅ Illinois State University សហរដ្ឋអាមេរិក។ គាត់ គឺជាអ្នកនិពន្ធសៀវភៅចំណងជើង ខ្សែសង្វាក់តម្លៃ៖ សេដ្ឋកិច្ចថ្មីបែបចក្រពត្តិនិយម ដែលបោះពុម្ពដោយរោងពុម្ព Monthly Review Press។

Notes –

[1] មេដឹកនាំ/អ្នកចងក្រងសហជីពជាសមាជិករបស់ KSN (សហព័ន្ធសហជីពជាតិ) KASBI (សភាសម្ព័ន្ធសហភាពសហជីពពាណិជ្ជកម្មឥណ្ឌូនេស៊ី) និង SGBN (មជ្ឈមណ្ឌលសម្រាប់ចលនាកម្មករជាតិ) ខណៈដែលសកម្មជន/អ្នកស្រាវជ្រាវវិស័យការងារ គឺជាអ្នកដែលកំពុងមានទំនាក់នង ឬធ្លាប់មានទំនាក់ទំនងជាមួយ LIPS (មជ្ឈមណ្ឌលធនធានការងារ Sedane) និង P2RI (ចលនាតស៊ូសាមគ្គីភាពប្រជាជនឥណ្ឌូនេស៊ី) ។

[2] ​ នៅដើមឆ្នាំ ២០២០ លើសពី ៩០ ភាគរយនៃសាជីវកម្មចម្រុះជាតិសាសន៍ចំនួនដែលមានក្នុងបញ្ជីទស្សនាវដ្តី 1000 Fortune មានអ្នកផ្គត់ផ្គង់ ដែលត្រូវទទួលរងផលប៉ះពាល់ដោយជំងឺរាតត្បាត។ នៅពាក់កណ្តាលខែមេសាឆ្នាំ ២០២០ ក្រុមហ៊ុនកម្មន្តសាលសកលជាង ៨០ ភាគរយ បានជួបប្រទះនឹងកង្វះខាតការផ្គត់ផ្គង់ (Betti & Hong, 2020; Braw, 2020; DeMartino, 2020)។

[3] ប៉ុន្តែ នៅពេលដែលសហជីពបានស្នើសុំជំនួយពីអង្គការការងារ ដើម្បីពិនិត្យមើលស្ថានភាពដំណើរការរបស់ក្រុមហ៊ុនដែលជាអតិថិជនរបស់ រោងចក្រ ពួកគេបានរកឃើញថាប្រាក់ចំណេញរបស់ពហុជាតិមិនមានផលប៉ះពាល់នោះទេ ប៉ុន្តែផ្ទុយទៅវិញគឺបានកើនឡើង។ តំណាងសហជីព បានរកឃើញថា ក្នុងករណីខ្លះ រោងចក្រខ្លួនឯងក៏មានប្រាក់ចំណេញកើនឡើងដែរ។

[4] មានទម្លាប់នៃការកេងប្រវ័ញ្ចជាច្រើនទៀតដែលត្រូវបានពិភាក្សា។ ពួកគេមួយចំនួនទទួលបានការគាំទ្រពីគោលនយោបាយរបស់រដ្ឋាភិបាល។ ទម្លាប់ទាំងនេះរួមបញ្ចូលទាំងកាត់បន្ថយម៉ោងធ្វើការរបស់កម្មករ ដូច្នេះ ប្រាក់ឈ្នួលរបស់កម្មករត្រូវបានកាត់បន្ថយ (គោលការណ៍ “គ្មានការងារ គ្មានប្រាក់ឈ្នួល”) ការកាត់ប្រាក់ឈ្នួលរហូតដល់ ២៥ ភាគរយនៅក្នុងឧស្សាហកម្មអតិពលកម្មដែលផ្តោតលើការនាំចេញ និងឧស្សាហកម្ម ជាច្រើនទៀតដែលខ្ញុំមិនអាចពិភាក្សានៅទីនេះបាន ដោយសារមិនមានកន្លែងសរសេរគ្រប់គ្រាន់។

[5] ការលើកឡើងរបស់សកម្មជន/អ្នកស្រាវជ្រាវវិស័យការងារមួយចំនួននៅក្នុងបទសម្ភាសន៍របស់ខ្ញុំ រចនាសម្ព័ន្ធ និងតាមឋានានុក្រមខ្ពស់បានធ្វើ ឱ្យថ្នាក់ដឹកនាំជាន់ខ្ពស់របស់ពួកគេមិនទទួលបានការប្រាស្រ័យទាក់ទងដែលច្បាស់លាស់ និងត្រឹមត្រូវ ជាមួយកម្មករនៅកន្លែងផលិតកម្ម នោះ លែងមានប្រយោជន៍ទៀតហើយនៅក្នុងយុគសម័យនៃការធ្វើឱ្យការងារមានភាពបត់បែនខ្លាំងនាពេលបច្ចុប្បន្ននេះ។

[6] ថ្នាក់ដឹកនាំសហជីពក៏បានលើកឡើងពីតម្រូវការសម្រាប់ការប្រយុទ្ធគ្នានៅក្នុងសង្វៀនទាំងពីរផងដែរ៖ តាមរយៈសម្ព័ន្ធភាពដូចជា GEBRAK និងតាមរយៈប្រព័ន្ធរដ្ឋសភាដោយចូលរួមក្នុងគណបក្ស Partai Buruh ដែលទើបបង្កើតថ្មី (គណបក្សការងារ)។

Reference –

Betti, F. & Hong, P.K. (2020, February 27). Coronavirus is disrupting global value chains. Here’s how companies can respond. World Economic Forum. https://www.weforum.org/agenda/2020/02/how-coronavirus-disrupts-global-value-chains
Braw, E. (2020, March 4). Blindsided on the supply side. Foreign Policy. https://foreignpolicy.com/2020/03/04/blindsided-on-the-supply-side/
DeMartino, B. (2020, April 13). COVID-19: Where is your supply disruption? https://futureofsourcing.com/covid-19-where-is-your-supply-disruption
Foster, J.B. & Suwandi, I. (2020). COVID-19 and catastrophe capitalism. Monthly Review, 72(2), 1-20.
Izzati, F.F. (2020, October 13). Kill the bill, or it will kill us all. Progressive International. https://progressive.international/wire/2020-10-13-kill-the-bill-or-it-will-kill-us-all/en
J.P. Morgan. (2022, May 25). What’s behind the global supply chain crisis? https://www.jpmorgan.com/insights/global-research/supply-chain/global-supply-chain-issues.
Lane, M. (2020, November 9). Protests against the Omnibus Law and the evolution of Indonesia’s social opposition. ISEAS Perspective, 128. https://www.iseas.edu.sg/wp-content/uploads/2020/11/ISEAS_Perspective_2020_128.pdf
Paat, Y. & Rivana, G. (2025, March 20). DPR urges dialogue as students protest TNI Law. Jakarta Globe. https://jakartaglobe.id/news/dpr-urges-dialogue-as-students-protest-tni-law
Panimbang, F. (2020, October 21). Indonesia’s return to an authoritarian developmental state. IPS Journal. https://www.ips-journal.eu/topics/democracy/indonesias-return-to-an-authoritarian-developmental-state-4734/
Prasetyo, F.A. (2020, October 17). Neoliberal “Omnibus Law” sparks rebellion in Indonesia. rs21. https://revsoc21.uk/2020/10/17/neoliberal-power-grab-sparks-rebellion-in-indonesia/

Saputra, E.Y. (2025, March 27). Civil society to file judicial review of TNI Law over flawed process, power grab. Tempo. https://en.tempo.co/read/1991283/civil-society-to-file-judicial-review-of-tni-law-over-flawed-process-power-grab

Smith, J. (2016). Imperialism in the twenty-first century. Monthly Review Press.

Suwandi, I. (2019). Value chains: The new economic imperialism. Monthly Review Press.

Tempo. (2025, March 28). Law experts explain why house rushed to pass TNI Law despite public outcry. https://en.tempo.co/amp/1991668/law-experts-explain-why-house-rushed-to-pass-tni-law-despite-public-outcry