នៅពេលដែលទស្សនវិទូម៉ាក្សនិយមជនជាតិហុងគ្រី György Lukács បានបោះពុម្ភសៀវភៅដែលមានចំណងជើង ថា ការបំផ្លិចបំផ្លាញនៃហេតុផល (១៩៥២) ដែលមានខ្លឹមសារបដិសេធយ៉ាងខ្លាំងទៅនឹងនឹងទស្សនវិជ្ជាទ្វីបអឺរ៉ុបនៃ សតវត្សរ៍ទី២០ គាត់បានចាត់ថ្នាក់បុគ្គលសំខាន់ៗដូចជា Kierkegaard, Heidegger និង Jaspers ក៏ដូចជាសមភាគី ជនជាតិបារាំងរបស់ពួកគេ ដូចជា Sartre និង Camus ថាជាមេគំនិតនៃទស្សនវិទ្យាម្យ៉ាង ដែលគាត់ឱ្យឈ្មោះថា “អត្តនោម័តនិយមបែបប៉ារ៉ាស៊ីត” (parasitical subjectivism)។ គាត់បានរកឃើញថា ប្រភពដើមរបស់ទស្សនវិទ្យា នេះផ្ដើមចេញពីវិបត្តិវណ្ណៈកណ្តាលនៅអឺរ៉ុបនាចុងសតវត្សរ៍ទី១៩ ជាពេលមួយដែលការបរាជ័យនៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ សេរីនិយម និងការរះឡើងនៃចក្រពត្តិនិយម ធ្វើឱ្យបាត់បង់ជំនឿលើហេតុផលសមូហភាព។ តាមរយៈការបន្តប្រពៃណី នៃមនោគមវិជ្ជាម៉ាក្សនិយម Lukács បានកំណត់ អត្ថិភាពនិយម ថាជាសញ្ញាបង្ហាញពីការពុកផុយនៃមនោគមវិជ្ជា ជាអ្វីមួយដែលធ្វើអោយមានភាពផ្ទុយគ្នាខាងសម្ភារៈ ដែលនាំបញ្ញវន្តឱ្យធ្លាក់ចូលទៅក្នុងភាពអាត្មានិយម ភាពអស់ សង្ឃឹមជាបរមត្ថ ភាពស្មុគស្មាញជាមួយនឹងនយោបាយប្រតិកម្ម (ដូចដែលបង្ហាញជាភស្តុតាក្នុងករណីសិក្សារបស់ Heidegger) និងចុងក្រោយគឺការផ្លាស់ប្តូរទិសដៅចេញពីភាពសំខាន់នៃការតស៊ូវណ្ណៈ។
ការវិនិច្ឆ័យរបស់ Lukács អំពីអត្ថិភាពនិយម ដែលជាការដកថយឆ្ពោះទៅរកបុគ្គលនិយមអរូបី និងការស្ម័គ្រចិត្តនិយម ខាងសីលធម៌ មានការផ្សារភ្ជាប់ជាពិសេសទៅនឹងករណីប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី៖ វាផ្តល់នូវកញ្ចក់មួយដើម្បីធ្វើការស្វែងយល់ ពីរបៀបដែលបញ្ញវន្តសង្គមនិយមឥណ្ឌូនេស៊ីមួយភាគបានស្វែងរកវិធីចាកចេញពីលទ្ធិកំណត់និយមកាល់ម៉ាក្ស ប៉ុន្តែ បានត្រឹមតែធ្វើឱ្យពួកគេចូលរួមចំណែកទៅនឹងសនិទានកម្មមនោគមវិជ្ជានៃលទ្ធិផ្ដាច់ការនិយមបែបបច្ចេកាធិបតេយ្យ ក្រោមរបបសណ្តាប់ធ្នាប់ថ្មី។
ការប៉ះទង្គិចខាងមនោគមវិជ្ជារវាងអត្ថិភាពនិយម និងលទ្ធិម៉ាក្សនិយមបានឈានដល់ដំណាក់កាលសំខាន់មួយនៅ ក្នុងប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ីនាទសវត្សរ៍ដំបូងក្រោយទទួលបានឯករាជ្យភាព (1945-1960s)។ ការប៉ះទង្គិចនេះ បានកើតឡើង ក្នុងអំឡុងសង្គ្រាមត្រជាក់វប្បធម៌សាកលដែលជាបរិបទមួយទទួលបានការយកចិត្តទុកដាក់កាន់តែច្រើននៅក្នុងការសិក្សាថ្មីៗ (Herlambang 2013)។ វិវាទនេះ បណ្ដាលមកពីបញ្ញវន្តរបស់សភាសេរីភាពវប្បធម៌ (CCF) ដែលគាំទ្រ ដោយ CIA ដូចជា Soedjatmoko, Mochtar Lubis និង Goenawan Mohamad ដែលមានបំណងតម្រង់ទិស ទិដ្ឋភាពវប្បធម៌របស់ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ីឡើងវិញតាមខ្សែបន្ទាត់នៃលទ្ធិអន្តរជាតិនិយមបែបសេរី បន្ទាប់ពីព្រឹត្តិការណ៍ កាប់សម្លាប់អ្នកប្រឆាំងកុម្មុយនីស្តនាឆ្នាំ ១៩៦៥-១៩៦៦។ នៅក្នុងក្របខ័ណ្ឌនេះ អត្ថិភាពនិយមត្រូវបានតម្រឹមជា យុទ្ធសាស្ត្រជាមួយនឹងរបៀបវារៈនៃលទ្ធិប្រឆាំងកុម្មុយនីស្តបែបសេរីរបស់របស់ CCF ដែលឆ្លុះបញ្ចាំងពីការឯកភាពឆ្លងទ្វីប អាត្លង់ទិកដែលកំណត់គុណតម្លៃមនុស្សជាតិជា “សកល” ប្រឆាំងនឹងសម្ភារនិយមកាល់ម៉ាក្ស (Saunders 1999: 78) ។
របៀបនៃការគិតនេះមានភាពពេញនិយមក្នុងអំឡុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៥០ ក្នុងចំណោមអ្នកសរសេរអក្សរសាស្ត្រឥណ្ឌូនេស៊ី ជាពិសេសក្នុងជំនាន់ឆ្នាំ ១៩៤៥ (Angkatan’45) ដែលបានចាប់កំណើតចេញពីផេះនៃបដិវត្តន៍។ នៅក្នុងផ្នែក ដែលសំខាន់បំផុតនៃការឱបក្រសោបទស្សនវិទ្យា គឺជាភាពទុទិដ្ឋិនិយមដាច់ដោយឡែកមួយ។ អ្នកនិពន្ធដូចជា Chairil Anwar, Sitor Situmorang និង Iwan Simatupang នៃក្រុម Gelanggang បានផ្តោតលើប្រធានបទនៃភាព មិនសមហេតុផល ហើយអ្វីដែលអ្នករិះគន់ផ្នែកអក្សរសាស្ត្រ Keith Foulcher (2015: 163) បានហៅថា “ភាព ឥតន័យនៃអត្ថិភាព” ជាសម្លេងនឿយហត់របស់ពិភពលោកដែលបានឆ្លុះបញ្ចាំងពីការស្រងាកចិត្តក្រោយបដិវត្តន៍។ និន្នាការនៃសេចក្តីវិនាស និងភាពអាប់អួរនេះ បានទទួលរងការរិះគន់យ៉ាងខ្លាំងពីក្រុមឆ្វេងនិយម។ បញ្ញវ័ន្ត Lekra គឺ Boejoeng Saleh (1954) បានចំអកនិន្នាការនេះថាជាទស្សនវិទ្យា “Camusianisme” ដោយបានចាត់ទុកថា វាជាការអស់សង្ឃឹមរបស់ពួកវណ្ណៈកណ្តាល ដែលយកមកក្លែងបន្លំថាជាទស្សនវិទ្យាទុទិដ្ឋិនិយម។ អ្នកនិពន្ធ Gelanggang បានចែករំលែកសម្ព័ន្ធភាពជិតស្និតផ្នែកបញ្ញាជាមួយសមាជិកសំខាន់ៗនៃគណបក្សសង្គមនិយមឥណ្ឌូនេស៊ី (PSI) ដែល ក្រោយមកបានក្លាយជាម្ចាស់របស់ពួកគេ។
គណបក្សសង្គមនិយមឥណ្ឌូនេស៊ី PSI មិនត្រឹមតែជាជម្រករបស់ក្រុម Gelanggang ភាគច្រើនក្នុអំឡុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៥០ នោះទេ ប៉ុន្តែ PSI បានដើរតួនាទីជាផ្ទះនយោបាយសម្រាប់សមាជិកសំខាន់ៗជាច្រើនរបស់ខ្លួនតាមរយៈ ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយដូចជា Siasat និង Konfrontasi និងនៅតាមហាងកែសម្ផស្សដែលនៅជិតនោះដូចជា Kontrotasi Studieclub ។ ទស្សនាវដ្ដី Siasat ត្រូវបានបង្កើតឡើងក្នុងអំឡុងពេលក្រោមការត្រួតត្រារបស់ជប៉ុន (១៩៤២-១៩៤៥) ដោយអ្នកនយោបាយឆ្វេងនិយម និងសមាជិកអនាគតរបស់ PSI ពីរនាក់គឺ៖ Soedjatmoko និង Rosihan Anwar ។ កើតចេញពីការបំបែកខ្លួនពីគណបក្សសង្គមនិយម (PS) នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៤៨ PSI ដែលដឹកនាំដោយ នាយករដ្ឋមន្ត្រីទីមួយរបស់ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី លោក Sutan Sjahrir បានចារឹកអត្តសញ្ញាណសង្គមនិយមប្រជាធិបតេយ្យ ដែលខុសប្លែកពីបដិវត្តន៍សង្គមនិយមនៃបក្សកុម្មុយនីស្តឥណ្ឌូនេស៊ី (PKI)។ PKI ដែលត្រូវបានបង្កើតឡើងក្នុងឆ្នាំ ១៩២០ បានលាក់ខ្លួននៅក្រោមដីបន្ទាប់ពីការបះបោរឆ្នាំ ១៩២៦ របស់ខ្លួនបានបរាជ័យ ហើយទើបតែបានបង្ហាញ ខ្លួនម្តងទៀតក្នុងអំឡុងពេលបដិវត្តន៍ និងពង្រឹងជំហររបស់ខ្លួនតាមរយៈការបំបែកខ្លួនចេញពី PS ។ ផ្ទុយទៅវិញ PSI បានក្លាយជាកន្លែងបង្រួបបង្រួមនៃគំនិតបញ្ញាដ៏ធំទូលាយមួយ៖ ចេញពីលទ្ធិម៉ាក្សនិយមមិនមែនសូវៀត (ដែលកើត ឡើងពីសម័យកាល Eduard Bernstein រហូតដល់សង្គមនិយមទីផ្សារយូហ្គោស្លាវី) និងលទ្ធិ Fabianism របស់អង់គ្លេស រហូតដល់ទ្រឹស្តីទំនើបភាវូបនីយកម្មរបស់អាមេរិក ទស្សនវិជ្ជារបស់បារាំង និងអាឡឺម៉ង់ និងសូម្បីតែពួកអភិជននិយម សេរីនិយម និងអ្នកប្រាជ្ញដូចជា Burckhardt និង Ortega y Gasset។
អ្វីដែលគេមិនសូវដឹងនោះគឺថា បញ្ញាវ័ន្តដែលក្រោយមកនឹងចងក្រងសមាជិកស្នូលរបស់ PSI គឺជាអ្នកដំបូងគេដែលបាននាំយកលទ្ធិអត្ថិភាពនិយមមកកាន់ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ីក្នុងអំឡុងពេលបដិវត្តន៍។ ជាផ្នែកមួយនៃកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែង ឃោសនា រដ្ឋាភិបាលសាធារណៈរដ្ឋ ដែលស្ថិតនៅក្រោមការដឹកនាំរបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រី Sjahrir បានបោះពុម្ពផ្សាយ អត្ថបទតាមទស្សនាវដ្តីភាសាហូឡង់ដែលមានចំណងជើងថា Het Inzicht (ការយល់ដឹង)។ បន្ទាប់ BI បានបើក ដំណើរការរបស់ខ្លួនមិនយូរប៉ុន្មានផង Soedjatmoko និង Soedarpo Sastrosatomo បានចូលកាន់តំណែងជា និពន្ធនាយក។ នៅចន្លោះខែកុម្ភៈ និងខែមីនា ឆ្នាំ១៩៤៧ ទិនានុប្បវត្តិបានធ្វើការផ្សព្វផ្សាយបន្តអត្ថបទជាភាសា ហូឡង់ចំនួនបីស្តីពីអត្ថិភាពនិយម ដែលជាការណែនាំជាប្រព័ន្ធលើកដំបូងដល់សាធារណជនឥណ្ឌូនេស៊ី។ ប៉ុន្មានខែ ក្រោយមក ការបោះពុម្ពចុងក្រោយរបស់ Pembangunan ដែលត្រូវបានកែសម្រួលប្រចាំសប្តាហ៍ដោយ Sutan Takdir Alisjahbana ដែលជាអ្នកដែលមានភក្តីភាពជាមួយ PSI បានបោះពុម្ពអត្ថបទមួយមានចំណងជើងថា “អត្ថិភាពនិយម និងមនោគតិនិយម” ជាភាសាឥណ្ឌូនេស៊ី។ អត្ថបទនៅក្នុងទស្សនាវដ្តី និងទិនានុប្បវត្តិទាំងពីរផ្តោតលើគោលការណ៍ ណែនាំទូទៅអំពីទស្សនវិជ្ជា គូសវាសផែនគំនិតសំខាន់ៗ និងអត្ថន័យបង្កប់របស់វាក្នុងការសិក្សាអំពីមនុស្សសាស្ត្រ ក៏ដូច ជាក្នុងសិល្បៈ និងអក្សរសាស្ត្រ។[1] អត្ថបទទាំងនេះត្រូវបានបោះពុម្ពផ្សាយជាច្រើនឆ្នាំ មុនពេលត្រូវបានគេចាត់ទុកថា ជាការសិក្សាផ្លូវការដូចជា Drijarkara’s Percikan Filsafat (ការឆ្លុះបញ្ចាំងពីទស្សនវិទ្យាឆ្នាំ១៩៦២) បោះពុម្ពដោយ គ្រឹះស្ថានបោះពុម្ពផ្សាយផ្ទាល់របស់ Soedjatmoko PT Pembangunan ឬការធ្វើអង្កេតទ្រង់ទ្រាយធំ Fuad Hassan Berkenalan dengan Eksistensialisme (សេចក្តីផ្តើមនៃអត្ថិភាពនិយម ឆ្នាំ១៩៧១) ។
សំខាន់ជាងនេះទៅទៀត មិនដូចរបៀបនិយាយ ឬសរសេរបែបទុទិដ្ឋិនិយម ដែលត្រូវបានប្រើប្រាស់ដោយក្រុម Gelanggang នោះទេ បញ្ញវ័ន្ត PSI ទាំងនេះបានផ្តល់នូវចក្ខុវិស័យដែលស៊ីសង្វាក់គ្នាជាក់ស្តែង និងសុទិដ្ឋិនិយមជាង មុនស្តីពីអត្ថិភាពនិយម ដោយមានចេតនាបង្វែរពីប្រភពដើមអ៊ឺរ៉ុបដែលនិយាយតែពីរឿងអាប់អួរ។ តាមការពិត វាជា មានភាពងាយស្រួលក្នុងការមើលពីរបៀបដែលអត្ថិភាពនិយមបានរកឃើញចំណាប់ខ្មាំងគំនិតរបស់ខ្លួនក្នុងចំណោម បញ្ញាវ័ន្ត PSI ។ ការសង្កត់ធ្ងន់របស់វាទៅលើភាពដើម និងភាពបន្ទាន់នៃ “នៅទីនេះ និងឥឡូវនេះ” បានលើកទឹកចិត្ត ពួកគេឱ្យផ្តោតលើបញ្ហាជាក់ស្តែង បញ្ហាប្រឈមនាពេលបច្ចុប្បន្ន ជាជាងការមើលឃើញពីចម្ងាយដ៏មហិមា ជាពិសេស នៅពេលដែលស្ទើរតែគ្រប់គណបក្សនយោបាយនៅក្នុងប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ីបង្ហាញការគាំទ្រដល់សង្គមនិយម ដោយ និយាយតែមាត់ ប៉ុន្តែគ្មានសកម្មភាពជាក់ស្តែង (រួមទាំង PSI ខ្លួនវាផ្ទាល់)។ ការអះអាងរបស់ទស្សនវិទ្យាដែលថា បុគ្គលមានសេរីភាពក្នុងការជ្រើសរើស ទោះបីជាស្ថិតក្នុងកាលៈទេសៈដ៏លំបាកក៏ដោយ បានបញ្ជាក់អំពីសារៈសំខាន់ នៃភ្នាក់ងារ និងការទទួលខុសត្រូវ ដោយមិនត្រូវបានរារាំងដោយអារម្មណ៍ណាមួយនៃទូរបាតុភូតសាស្ត្រដែលបង្កើត ឡើងដោយមនោគមវិជ្ជាធំៗ ដូចជាជាតិនិយម និងលទ្ធិម៉ាក្សនិយម ដែលគណបក្សនយោបាយបានព្យាយាមទម្លាក់ ចោលពីមូលដ្ឋានគ្រឹះរបស់ខ្លួននៅក្នុងសមាជ PSI ឆ្នាំ១៩៥២។
ការចូលរួមដ៏សំខាន់បំផុតជាមួយអ្នកប្រាជ្ញអត្ថិភាពនិយម អាចជាអ្នកមកពីបក្ស PSI គឺបញ្ញាវ័ន្ត Soedjatmoko ដែលបានជ្រួតជ្រាបយ៉ាងជ្រាលជ្រៅនៅក្នុងទស្សនវិទ្យា ក្នុងការបង្កើតទស្សនៈរបស់គាត់លើបញ្ហាប្រឈមក្រោយ អាណានិគមរបស់ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី។ ក្នុងអំឡុងពេលបដិវត្តន៍ អ្នកកាសែត Rosihan Anwar (1999: 210-12) បានរំលឹកឡើងវិញពីរបៀបដែល Soedjatmoko មានចំណាប់អារម្មណ៍យ៉ាងខ្លាំងក្នុងការវិភាគទៅលើទស្សនវិទ្យា របស់ Sartre ស្តីពីអត្តភាព និងនត្ថិភាព (Sartre’s Being and Nothingness (1943)) ដែលប្រហែលជាទទួល បានតាមរយៈទំនាក់ទំនងជាមួយជនបរទេសក្រោមការត្រួតត្រារបស់ជប៉ុន។ ចំណុចសំខាន់នៃវិចារណញ្ញាណរបស់ គាត់គឺជាទស្សនទាន ដូចជា “ការពិត” របស់ Sartre (facticité), “ការបោះចោល” (“thrownness”) របស់ Heidegger (Geworfenheit) និង “ស្ថានភាពមានដែនកំណត់” របស់ Jaspers (Grenzsituation) ជាគំនិតដែល គាត់មិនដែលបានលើកឡើងឱ្យច្បាស់លាស់ទេ ប៉ុន្តែបានគាំទ្រការវិភាគរបស់គាត់ដោយមិននឹកស្មានដល់។ សម្រាប់ Soedjatmoko បដិវត្តន៍ឆ្នាំ១៩៤៥ គឺជាការកំណត់ “ស្ថានភាពមានដែនកំណត់” នៃឥណ្ឌូណេស៊ីសម័យទំនើប គឺជាការប្រេះឆាប្រវត្តិសាស្ត្រដែលបានចាប់កំណើតចេញពីតថភាពវប្បធម៌ នយោបាយ និងសេដ្ឋកិច្ចរបស់ជាតិ។ លោក បានចាត់ទុកប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ីថាជាសង្គមមួយដែលត្រូវបាន “បោះចោល” ចូលទៅក្នុងភាពខ្វះខាតនៃបដិវត្តន៍ និង ក្រោយបដិវត្តន៍ ដោយបំប្លែងលក្ខខណ្ឌអត្ថិភាពទាំងនេះទៅជាផែនការអភិវឌ្ឍន៍និយមជាក់ស្តែងសម្រាប់ការកសាង ប្រទេស។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ Soedjatmoko បានច្រានចោលនូវភាពទុទិដ្ឋិនិយមដ៏ជ្រាលជ្រៅ ដែលជារឿយៗ បានគូសបញ្ជាក់ក្នុងការសរសេរអំពីអត្ថិភាពនិយម ដោយបានបង្កើតក្របខណ្ឌថ្មីនៃទស្សនវិទ្យាអំពី “ការដកថយ មករកភាពជាខ្លួនឯង” (“retreat to the self”) ជាការអំពាវនាវឱ្យចុះសម្រុងនឹងការប្តេជ្ញាចិត្តផ្ទាល់ខ្លួនជាមួយនឹង ការស្វែងរកវឌ្ឍនភាពសង្គម។[2]
នៅទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៥០ ទិដ្ឋភាពវប្បធម៌របស់ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី ដែលបង្កើតជាទម្រង់តាមរយៈការផ្លាស់ប្តូរផ្ទៃក្នុង និងសង្រ្គាមត្រជាក់ បានចាប់ផ្តើមច្របូលច្របល់នៅក្នុងការប្រកួតប្រជែងលើតួនាទីនៃវប្បធម៌នៅក្នុងសង្គមក្រោយ បដិវត្តន៍។ PSI និង វិចិត្រករ Gelanggang ដែលស្របនឹងចរន្តសេរី ប្រឆាំងកុម្មុយនីស្តបានមើលឃើញថាវប្បធម៌ជា ធាតុបំប៉នទំនើបកម្មមូលធននិយម ឬជាការមិនអើពើនឹងនយោបាយ ខណៈពេលដែល Lekra យល់ព្រមទទួលយកថា សិល្បៈគឺមធ្យោបាយសម្រាប់ប្រមូលផ្តុំចលនាមហាជនទ្រង់ទ្រាយធំ បានបន្ទរសម្លេង លទ្ធិសង្គមនិយមតថនិយម ដែលស្របតាមសហភាពសូវៀត។ បទបង្ហាញនៅក្នុងសិក្ខាសាលាប្រវត្តិសាស្ត្រ ឆ្នាំ១៩៥៧ នៅសាកលវិទ្យាល័យ Gadjah Mada គឺជាពេលវេលាដែលត្រូវបានសម្គាល់ដោយការបះបោរក្នុងតំបន់ និងសំណើរបស់ Sukarno ឱ្យបង្កើត ក្រុមប្រឹក្សាជាតិ ដែលត្រូវបានគេមើលឃើញយ៉ាងទូលំទូលាយថា ជាការប្រកាសអំពីយុគសម័យនៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ កាច់ចង្កូត (Guided Democracy) អត្ថបទគោលជំហររបស់ Soedjatmoko’s (1958) “Merintis Hari Depan” (ការកសាងអនាគត) ដែលផ្តល់នូវចក្ខុវិស័យសម្រាប់ការសិក្សាប្រវត្តិសាស្ត្រ ដែលលើសពីមនោសញ្ចេតនាជាតិនិយម និងសម្ភារៈនិយមប្រវត្តិសាស្ត្រម៉ាក្ស ដោយលើកយកការឆ្លុះបញ្ចាំងនៃប្រវត្តិសាស្រ្ត របស់ Jacob Burckhardt សម្រាប់ឆ្លុះបញ្ចាំងទៅលើមនោសញ្ចេតនាជាតិនិយម និងលិទ្ធិផ្តាច់ការនិយមបូព៌ា (Oriental Despotism) របស់អតីត ជនកុម្មុយនីស្ត Wittfogel សម្រាប់ឆ្លុះបញ្ចាំងទៅលើសម្ភារៈនិយមប្រវត្តិសាស្ត្រម៉ាក្ស។ ដោយផ្អែកលើទស្សនវិទ្យា ស្តីពីប្រភពដើម និងគោលដៅនៃប្រវត្តិសាស្រ្តរបស់ Jaspers (ឆ្នាំ១៩៥០) គាត់បានគូសបញ្ជាក់ពីគោលគំនិតនៃ “Totalwurf der Geschichte” ដែលជាក្របខ័ណ្ឌដ៏ទូលំទូលាយសម្រាប់ការស្វែងយល់អំពីប្រវត្តិសាស្រ្តពិភពលោក ដែល Jaspers មានគោលបំណងរិះគន់លើការប្រើប្រាស់ប្រវត្តិសាស្ត្រជាឧបករណ៍សម្រេចការចង់បានផ្នែកនយោបាយ គឺជាទស្សនវិស័យ ដែលគាំទ្រការរិះគន់របស់គាត់ទៅលើការពិពណ៌នាបែបកំណត់និយម និងបានផ្សព្វផ្សាយអំពី ការអំពាវនាវរបស់គាត់ ឱ្យស្វែងរកវិធីសាស្រ្តបែបបើកចំហសម្រាប់ការសរសេរប្រវត្តិសាស្ត្រប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី។
គេប្រហែលជាអាចប្រៀបធៀបការរិះគន់របស់ Soedjatmoko ទៅលើការសរសេរប្រវត្តិសាស្រ្ត “បែបកំណត់និយម” ទៅនឹងការវាយប្រហាររបស់ Karl Popper ទៅលើទ្រឹស្តី “ប្រវត្តិសាស្ត្រនិយម” នៅក្នុងអត្ថបទទិនានុប្បវត្តិដែលមាន ចំណងជើងថា “ភាពក្រីក្រនៃប្រវត្តិសាស្ត្រនិយម (១៩៤៤)” (The Poverty of Historicism (1944)) និង “សង្គមបើកចំហ និងសត្រូវរបស់វា (១៩៥០)” (The Open Society and Its Enemies (1950)) ដែលបាន បង្កើតរូបរាងលទ្ធិសេរីនិយមសង្រ្គាមត្រជាក់ តាមរយៈការបដិសេធចក្ខុវិស័យឥតខ្ចោះជម្រុញដោយមនោគមវិជ្ជាដែល ទាមទារការព្យាករណ៍ ឬការបង្គាប់បញ្ជាទៅលើលទ្ធផលប្រវត្តិសាស្ត្រ។ អ្នកប្រាជ្ញទាំងពីរបានព្យាយាមសើរើទៅលើ គោលគំនិតនៃជោគវាសនាប្រវត្តិសាស្រ្តដ៏រុងរឿងដែល Popper បានអះអាងថានឹងជៀសមិនរួចពីការនាំទៅរកលទ្ធិ ផ្តាច់ការ មិនថាឆ្វេងនិយម ឬស្តាំនិយមនោះទេ។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ការប្រឆាំងនឹងមនោគមវិជ្ជាទាំងអស់ គឺជាវោហាសាស្ត្រនៃការអនុវត្តជាក់ស្តែងនេះ ដែលត្រូវបានបិទបាំងដោយភាពដើម និងការទទួលខុសត្រូវនោះ នៅទី បំផុតក៏បានក្លាយជាទម្រង់នៃមនោគមវិជ្ជាមួយដោយខ្លួនឯង។
នៅឆ្នាំ ១៩៦៨ ពីរឆ្នាំបន្ទាប់ពីការដួលរលំនៃរបប Sukarno និងការសម្លាប់រង្គាលនៃប្រជាជនឥណ្ឌូនេស៊ីឆ្វេងនិយម Soedjatmoko (1968: 1-5) ឯកអគ្គរដ្ឋទូតថ្មីរបស់ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ីប្រចាំនៅសហរដ្ឋអាមេរិកបានថ្លែងសុន្ទរកថា ទៅកាន់មហាសភាពាណិជ្ជកម្មសាន់ហ្វ្រាន់ស៊ីស្កូ (Greater San Francisco Chamber of Commerce) បានបង្ហាញ ដោយសង្ខេបអំពីការផ្លាស់ប្តូរនេះ។ ដោយលើកសរសើររបបសណ្តាប់ធ្នាប់ថ្មីរបស់លោក Suharto សម្រាប់ “ការប្តេជ្ញា ចិត្តចំពោះរដ្ឋាភិបាលរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ភាពប្រាកដនិយមនៅក្នុងទស្សនវិស័យរបស់ខ្លួនលើពិភពលោក និងសនិទានភាព និងការអនុវត្តជាក់ស្តែងក្នុងគោលនយោបាយសេដ្ឋកិច្ច” គាត់បានបង្ហាញសទិសភាពសេរីភាវូបនីយកម្មសេដ្ឋកិច្ចនៃ របបនីមួយៗ ការលុបបំបាត់ឧបត្ថម្ភធនរបស់រដ្ឋ និងការទទួលយកយន្តការទីផ្សារសេរី និង “ស្មារតីបដិវត្តន៍ឆ្នាំ ១៩៤៥ ” ។ ការប្រឆាំងនឹងមនោគមវិជ្ជានិយមគាំទ្រដោយ Soedjatmoko និង PSI ក្នុងកំឡុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៥០ បានវិវត្តន៍មនោគមវិជ្ជាលេចធ្លោមួយដោយមិនដឹងខ្លួននៅក្នុងរបបសណ្តាប់ធ្នាប់ថ្មី ដោយបានបង្វែរគោលបំណងទៅ ធ្វើយុត្តិកម្មការអភិវឌ្ឍនិយមបែបផ្តាច់ការ ដោយប្រើប្រាស់វោហាសាស្ត្រនៃការធ្វើ “បដិមនោគមវិជ្ជានីយកម្ម” (de-ideologization)។ ការធ្វើបែបនេះ បានចាប់ផ្តើមក្លាយទៅជាគោលជំហរទស្សនវិទ្យាប្រឆាំងនឹងការពិពណ៌នាទូទៅ នៃប្រវត្តិសាស្ត្រ និងបានក្លាយទៅជាឧបករណ៍សម្រាប់ការបង្រួបបង្រួមអំណាចតាមរយៈការបង្ហាញពីប្រតិមតិនៃការ ពិភាក្សាដែលនៅពីលើនោគមវិជ្ជា ខណៈពេលដែលគោលជំហរប្រឆាំងមនោគមវិជ្ជាខ្លួនឯងបានចាប់ផ្តើមប្រែក្លាយ ទៅជាមនោគមវិជ្ជាមួយ។
ការប្រកាសបដិសេធរបស់ Lukács ទៅលើទស្សនវិទ្យាអត្ថិភាពនិយមថាជា “អត្តនោម័តនិយមបែបប៉ារ៉ាស៊ីត” គឺជា ការដកថយពីការតស៊ូរួម ទៅជាលទ្ធិបុគ្គលនិយមវណ្ណៈកណ្តាល ដែលត្រូវបានគេរកឃើញចំណុចប្រឆាំងបែបចំអក មួយនៅក្នុងករណីប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី។ តួអង្គដូចជា Soedjatmoko និងអ្នកផ្សេងទៀត បានកំណត់គោលបំណង នៃការផ្តោតសំខាន់ទៅលើភ្នាក់ងារ និងភាពដើម សារជាថ្មីឡើងវិញក្នុងន័យមួយថាមិនមែនជាព្រមចុះចាញ់ទៅនឹង អស់សង្ឃឹមនោះទេ ប៉ុន្តែ គឺជាវិធីសាស្ត្រជាក់ស្តែងមួយសម្រាប់ការប្រឈមមុខទៅនឹងការលំបាកក្រោយសម័យ បដិវត្តន៍។ នៅក្រោមរបប Suharto កេរដំណែលនេះបានផ្លាស់ប្តូរស្ថានភាព៖ ការបំផុសគំនិតជាក់ស្តែងនិយមបែប អត្ថិភាពនិយមរបស់ PSI បានដកចេញនូវមាសភាពស្នូលមនុស្សជាតិនិយមរបស់វា ហើយបានក្លាយទៅជាឧបករណ៍ របស់របបអភិវឌ្ឍន៍និយមបែបផ្តាច់ការ ដែលបានផ្តល់អាទិភាពទៅលើបច្ចេកាធិបតេយ្យ ជាជាងលើការចូលរួមតាម បែបប្រជាធិបតេយ្យ។ ប៉ុន្តែ ការរិះគន់របស់ Lukács បានចុចកណ្តឹងព្រមានអំពីភាពសោកសៅ៖ ទោះបីជាគម្រោង របស់ PSI មានគោលបំណងរំដោះខ្លួនក៏ដោយ ប៉ុន្តែនៅទីបំផុតបានបង្កើតជាចន្លោះប្រហោងនៃការស្រមើលស្រមៃ ផ្នែកនយោបាយដែលបានអនុញ្ញាតឱ្យរបបផ្តាច់ការមួយអាចប្រើប្រាស់ “នយោបាយ” ជាអាវុធបែបប្រតិបត្តិនិយម ខណៈពេលដែលមានការប្រឆាំងទៅនឹងការគាបសង្កត់។ ដើម្បីផ្តល់ជាពន្លឺទៅលើភាពទន់ជ្រាយនៃលទ្ធិអត្ថិភាពនិយម ជាពិសេសដោយសារតែវាបានចាកចេញពីមនោគមវិជ្ជាសម្ភារនិយម បានបង្ហាញពីភាពងាយរងគ្រោះរបស់វាក្នុងការ គ្រប់គ្រង ដោយធ្វើការគូសបញ្ជាក់ពីរបៀបដែលកាយវិការប្រឆាំងមនោគមវិជ្ជានៅក្នុងគន្លងក្រោយអាណានិគមរបស់ ប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ ដើម្បីពង្រឹងរចនាសម្ព័ន្ធអំណាចដែលពួកគេចង់។
Windu Jusuf
Notes –
[1] D. v. D. “Notities uit Nederland: Existentialisme I” in Het Inzicht, 26 February 1947, pp. 11-12; “Notities uit Nederland: Het Existentialisme II,” Het Inzicht, 5 March 1947, pp. 11-12; “Notities uit Nederland: Het Existentialisme III, “ Het Inzicht, 12 March 1947, pp. 9-10 ; Existentialisme dan Surrealisme in Pembangunan, 15 July 1947, 172-173. The Inzicht articles were in Dutch and published as a three-part letter under anonymous byline of “D. v. D.”
[2] Siasat, 17 Mei 1953, p. 20.
References –
Anwar, R. 1999. Quartet: Pertemuan dengan empat sahabatku, Jakarta: Yayasan Soedjatmoko.
Foulcher, K. (Ed.). 2015. Indonesian Notebook: A Sourcebook on Richard Wright and the Bandung Conference. New York: Duke University Press.
Herlambang, W. 2013. Kekerasan budaya pasca-1965. Jakarta: Marjin Kiri.
Lukács, G. 1980 [1962]. The Destruction of Reason. London: Merlin Press, pp. 489–522.
Saleh, B. 2004 [1954]. Kewajiban yang tak boleh ditunda. In M. Nursam (Ed.), Krisis daya cipta Indonesia (p. 32). Jakarta: Ombak. (Originally published in Siasat, 29 August 1954).
Saunders, F. S. 1999. The cultural cold war: The CIA and the world of arts and letters. New York: The New Press.
Soedjatmoko. 1958. Merintis hari depan. In Seminar Sedjarah: Yogyakarta. Jakarta.
Soedjatmoko. 1968. Indonesia and the Security of Southeast Asia. San Francisco: Consulate Republic of Indonesia.