Vào ngày 1 tháng 2 năm 2021, quân đội Miến Điện – Tatmadaw –tiến hành đảo chính, nắm quyền kiểm soát chính trị đất nước. Quan đội đã hợp lí hóa hành động đảo chính của mình bằng một loạt những cáo buộc gian lận trong cuộc tổng tuyển cử tháng 11 năm 2020.[1] Trong cuộc bầu cử cuối năm 2020 này, Liên đoàn Quốc gia vì Dân chủ (NLD) của Aung San Suu Kyi đã giành được chiến thắng vang dội khi giành được 920 (hay 82%) trong tổng số 1.117 ghế được bầu, trong khi Đảng Đoàn kết và Phát triển Liên bang (USDP) do quân đội hậu thuẫn chỉ giành được 71 ghế hay 6,4% số ghế được bầu.[2]
Sau cuộc đảo chính, Tatmadaw đã ban bố Tình trạng khẩn cấp (SoE) cho giai đoạn đầu năm, tức là hết tháng 2 năm 2022. [3] Nhưng sau đó, SoE liên tiếp được gia hạn sáu lần, mỗi lần sáu tháng, cho đến ngày 31 tháng 7 năm 2024. Sáu tháng sau cuộc đảo chính quân sự, vào ngày 1 tháng 8 năm 2021, Đại tướng Min Aung Hlaing tự bổ nhiệm mình làm Thủ tướng Myanmar. Sự kiện này đánh dấu sự thành lập một chính phủ lâm thời dưới quyền đại tướng Min Aung Hlaing.[4] Vào ngày 22 tháng 7 năm 2024, ông giữ vị trí quyền thủ tướng và gia hạn SoE đến ngày 31 tháng 1 năm 2025.[5] Tatmadaw biện minh cho sự gia hạn này bằng việc tuyên bố tình trạng bất ổn và bạo loạn đang diễn ra gây ra và vì thế việc tổ chức bầu cử là rủi ro quá lớn.[6]
Mặc dù Min Aung Hlaing, với tư cách là Chủ tịch SAC, cam kết tổ chức các cuộc bầu cử đa đảng sau cuộc đảo chính,[7] SAC đã tận dụng việc kéo dài tình trạng khẩn cấp SoE để phá bỏ một cách có hệ thống khuôn khổ bầu cử đa đảng vốn đã phát triển tích cực giai đoạn trước cuộc đảo chính, kể từ năm 2003.
Những diễn biến sau cuộc đảo chính năm 2021 cho thấy Tatmadaw đã nỗ lực thế nào trong việc thu hồi lại các cải cách dân chủ vốn đã phá vỡ ảnh hưởng của mình.[8] Quá trình giành lại quyền lực này bao gồm việc tái lập quyền kiểm soát đối với cuộc bầu cử quốc gia, làm suy yếu vai trò của các lực lượng ủng hộ dân chủ. Điều đó cho phép Tatmadaw củng cố quyền lực của mình bằng cách thao túng khuôn khổ pháp lý, đàn áp các ý kiến bất đồng và cô lập các đảng đối lập.
Con đường đi lên dân chủ của Myanmar
Vào năm 2003, quân đội Myanmar giới thiệu một phương án cải cách chính trị mới, có tên “Con đường Kỉ luật nền Dân chủ đang nở rộ” (“Roadmap to Discipline-flourishing Democracy”). Quá trình 7 bước này[9] hướng đến việc phát triển tính pháp lí của chính quyền quân đội trong nước và trên trường quốc tế sau hàng thập kỉ dưới sự cai trị nghiêm ngặt của quân đội.[10] Con đường này vạch ra một cách tiếp cận từ từ trong việc thiết lập một cấu trúc chính phủ dân chủ, bắt đầu với việc triệu tập các nguyên tắc hiến pháp. Quá trình này sẽ phát tiến đến việc dự thảo một hiến pháp mới và cuối cùng là tổ chức các cuộc bầu cử tự do và công bằng.
Liên hợp quốc[11] lo ngại rằng con đường 7 bước của chính quyền quân đội thiếu sự tham gia gia và thiếu sự minh bạch bởi vì nó loại bỏ các đảng chính trị chủ chốt và các bên liên quan. Mặc dù có những phê phán này, chính quyền Tatmadaw vẫn triển khai con đường đó và áp dụng hiến pháp 2008 vốn đang cố thủ quyền lực của nó một cách hiệu quả.[12] Hiến pháp này phân bổ 25% số ghế trong quốc hội cho các đại diện quân sự không được bầu, đảm bảo quân đội có quyền phủ quyết các sửa đổi hiến pháp, đảm bảo quân đội vẫn giữ vai trò thống trị trong quản lý mặc dù có những cải cách dân chủ mang tính danh nghĩa.[13]
Tháng 11 năm 2010, Hội đồng Hòa bình và Phát triển Nhà nước (SPDC), chính quyền quân sự Myanmar, tổ chức tổng tuyển cử, nhưng đã đối mặt với sự tẩy chay của NLD và một số đảng ủng hộ dân chủ khác. Các nhóm này nhắc lại việc SPDC không đáp ứng được các điều kiện thiết yếu cho một cuộc bầu cử tự do và công bằng, chẳng hạn như giảm quyền lực quân sự được ghi nhận trong Hiến pháp năm 2008 – Hiến pháp này đã trao cho Tatmadaw quyền kiểm soát đáng kể đối với quốc hội. Các nhóm này cũng yêu cầu là phải có giám sát bầu cử quốc tế và trả tự do cho tất cả các tù nhân chính trị, trong đó có Daw Aung San Suu Kyi, và coi đó như là những điều kiện tiên quyết để tham gia tiến trình bầu cử.[14]
Vì vấn đề tự do và công bằng của các cuộc bầu cử không được đảm bảo, NLD và các đảng ủng hộ dân chủ khác đã rút khỏi tiến trình bầu cử. Đảng Đoàn kết và Phát triển Liên bang (USDP) thân quân đội đã giành được 129 trong số 224 ghế trong cuộc bầu cử năm 2010, một cuộc bầu cử được tổ chức trong bối cảnh có nhiều cáo buộc về sự bất thường.
Due to the lack of guarantees for free and fair elections, the NLD and other pro-democracy parties withdrew from the electoral process and the pro-military Union Solidarity and Development Party (USDP) won 129 out of the 224 seats in the 2010 elections, which were held under widespread allegations of irregularities.[15] Bất chấp những cáo buộc này, Myanmar vẫn có một chính phủ dân sự trên danh nghĩa từ năm 2011, tạo tiền đề cho cuộc bầu cử năm 2015.
Diễn biến bầu cử sau cuộc tổng tuyển cử năm 2010
Các cuộc tổng tuyển cử năm 2010 được cộng đồng quốc tế diễn giải là bước thứ năm trong lộ trình bảy bước của chính quyền quân sự hướng tới một nền dân chủ có kỷ luật, với việc triệu tập các đại diện được bầu và xây dựng một quốc gia hiện đại, phát triển và dân chủ trong nền dân chủ có kỷ luật với tư cách là bước thứ sáu và thứ bảy.[16]
Khung bầu cử đã được chính phủ dân sự do quân đội Myanmar hậu thuẫn sửa đổi. Chính phủ này do Tướng Thein Sein lãnh đạo. Ông cũng đứng đầu Đảng Đoàn kết và Phát triển Liên bang (USDP). Sự sửa đổi này cho phép tham gia bầu cử mang tính cạnh tranh.[17] Những thay đổi này đã cải thiện tính bao trùm thông qua quy trình đăng ký cử tri mới. Những thay đổi đó cũng làm gia tăng cơ hội cho việc đăng ký đảng phái chính trị. Nhưng thay đổi này cũng bao gồm tăng cường tính minh bạch bằng cách cấp cho Ủy ban Bầu cử Liên bang (UEC) nhiều điều khoản hơn để thực thi các quy định chặt chẽ hơn về tài trợ cho chiến dịch chính trị[18]
Kết quả là, NLD đã có thể hồi sinh và tự tái thiết, thành lập các chi nhánh đảng trên toàn quốc và mở rộng mạng lưới và thành viên trên khắp cả nước. Trong cuộc bầu cử bổ sung năm 2012 – cuộc bầu cử này được tổ chức để lấp đầy 46 ghế trống trong quốc hội (trong tổng số 664 ghế) và 2 ghế quốc hội địa phương ở các vùng Bago/Pegu và Ayeryarwady/Irrawaddy — NLD đã giành chiến thắng ở tất cả các ghế này ngoại trừ hai ghế. Chủ tịch NLD – Aung San Suu Kyi giành được một ghế ở hạ viện[19]
Với sự gia tăng về mức độ phổ biến của NLD và với những thay đổi trong hệ thống bầu cử, cuộc bầu cử năm 2015 được coi là cuộc đấu tay đôi giữa NLD và Đảng Đoàn kết và Phát triển Liên bang (USDP) – một đảng chính trị cực đoan, ủng hộ quân đội.[20] Hơn nữa, sự nổi tiếng của Aung San Suu Kyi trong nhân dân đã thúc đẩy nhiều nhóm dân tộc khác nhau bỏ phiếu cho NLD. Những yếu tố này giúp giải thích tại sao, vào năm 2015, NLD đã giành chiến thắng trong cuộc bầu cử với 135 ghế Thượng viện và 255 ghế Hạ viện, mặc dù khi đó quân đội nắm giữ quyền lực đáng kể..[21]
Cuộc bầu cử năm 2015 đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong quá trình chuyển đổi dân chủ của Myanmar[22]. Các cải cách chính đã được đưa ra để củng cố khuôn khổ bầu cử trong quá trình chuẩn bị cho cuộc bầu cử năm 2020. Những cải cách này bao gồm tăng cường Ủy ban bầu cử liên bang (UEC) để đảm bảo tính minh bạch và uy tín, cải thiện quy trình đăng ký cử tri và tinh chỉnh khuôn khổ pháp lý cho các hoạt động bầu cử[23] Ngoài ra, các hội thảo ở cấp thành phố và quốc gia hướng đến mục đích tăng cường quản lý bầu cử và thiết lập các cơ chế giải quyết tranh chấp hiệu quả [24]
Những cải cách này, cùng với sự nổi tiếng của Aung San Suu Kyi, tăng trưởng kinh tế và xung đột sắc tộc đã giúp NLD giành được 396 trong số 476 ghế trong cuộc tổng tuyển cử năm 2020, trong khi Đảng Đoàn kết và Phát triển Liên bang ủng hộ quân đội giành được 35 ghế.[25]
Diễn biến của Luật Bầu cử sau Đảo chính (2021 – 2024)
Sau cuộc đảo chính năm 2021, quân đội đã tìm cách tái cấu trúc khung bầu cử bằng cách làm suy yếu vai trò của phe đối lập chính trị, góp phần làm xói mòn nền dân chủ đa đảng trong nước, từ đó củng cố quyền kiểm soát của mình, đặc biệt là sau kết quả bầu cử năm 2015 và 2020.
Vào tháng 3 năm 2021, sau khi áp đặt Thiết quân luật thông qua Lệnh 1/2021[26], lệnh 2/2021[27] và lệnh 3/2021,[28] và chính quyền quân sự đã thành lập “các tòa án đặc biệt hoặc tòa án quân sự” chuyển giao quyền hành pháp và tư pháp cho các chỉ huy quân đội khu vực theo Điều 419 của Hiến pháp năm 2008. Các tòa án này hướng đến việc thực thi an ninh và đẩy nhanh các phiên tòa xét xử các đại diện đảng phái chính trị và các nhà hoạt động chính trị bị bắt sau cuộc đảo chính. Hoạt động dưới sự kiểm soát của quân đội, các phiên tào này thường kết án nhanh chóng mà không có sự đại diện pháp lý đầy đủ.[29]
Vào tháng 5 năm 2021, U Thein Soe – chủ tịch Ủy ban Bầu cử Liên bang (UEC) do chính quyền quân sự bổ nhiệm, đã công khai kêu gọi giải tán và bãi bỏ Liên đoàn Quốc gia vì Dân chủ (NLD), cáo buộc đảng này âm mưu các hoạt động bất hợp pháp để giành chiến thắng trong cuộc bầu cử năm 2020 (The Irrawaddy, tháng 5 năm 2021). Đến tháng 7 năm 2021, UEC do chính quyền quân sự kiểm soát đã hủy bỏ kết quả bầu cử năm 2020, tuyên bố NLD có hành vi gian lận và bất thường[30] Hơn nữa, sự đe dọa đối với các thành viên NLD đã leo thang, với các cuộc đột kích văn phòng[31] bắt bớ [32] và giết các thành viên của đảng này.[33]
Vào tháng 11 năm 2021, chính quyền quân sự đã buộc tội các nhà lãnh đạo cấp cao của NLD về tội gian lận bầu cử[34], nhắm đến các quan chức bầu cử do chính phủ do chính phủ thời NLD bổ nhiệm, bắt giữ và buộc tội cựu chủ tịch của UEC[35] cùng với hơn 100 ủy viên bầu cử [36] theo cáo buộc gian lận bầu cử. Đến tháng 7 năm 2022, chính quyền quân sự đã buộc tội và phạt hơn 2.400 thành viên UEC vì nhiều cáo buộc liên quan đến cuộc bầu cử năm 2020.[37]
Trong bối cảnh này, chính quyền quân sự đã khởi xướng những thay đổi về mặt hành chính và pháp lý để tiếp tục phá bỏ tiến trình và kết quả bầu cử năm 2020. Ít nhất phải lưu ý ba thay đổi.
Thứ nhất, một sự thay đổi từ hệ thống đa số đơn thuần (FPTP) sang hệ thống đại diện theo tỷ lệ (PR) đã được các nhà lãnh đạo quân đội và các đảng ủng hộ quân đội đề xuất.[38] Đây là chủ đề thảo luận nhất quán của chính quyền quân sự sau cuộc đảo chính năm 2021. PR được coi là một chiến lược làm suy yếu các đảng đối lập bằng cách làm giảm khả năng giành được đa số phiếu bầu của đảng ủng hộ quân đội, ngay cả khi các đảng này nhận được nhiều phiếu bầu nhất ở một tiểu bang. Hệ thống này, kết hợp với việc phân chia lại khu vực bầu cử thiên vị về mặt chính trị và thiếu cơ chế giám sát độc lập, có thể đảm bảo rằng các đảng được quân đội hậu thuẫn vẫn giữ được ảnh hưởng trong các cuộc bầu cử trong tương lai[39] Việc vẽ lại các khu vực bầu cử lớn hơn có thể tập trung hoặc làm loãng cơ cấu dân số cử tri, làm lệch thêm việc phân bổ ghế theo hướng có lợi cho chính quyền quân sự. [40]
Thứ hai, vào tháng 1 năm 2023, chính quyền quân sự Myanmar đã ban hành Luật Đăng ký Đảng phái chính trị,[41] thay thế luật năm 2010. Luật đã được SAC sửa đổi vào tháng 1 năm 2024; đây được gọi là Luật Hội đồng Quản lý Nhà nước số 15,[42] thắt chặt hơn nữa việc đăng ký và hoạt động của các đảng phái chính trị. Luật mới bao gồm các điều khoản nhằm làm suy yếu các đảng đối lập và cản trở khả năng tranh cử của họ. Đáng chú ý, luật này cấm bất kỳ ai bị kết tội phạm tội hoặc đang thụ án tù tham gia một đảng phái chính trị; đây là một điều khoản loại bỏ nhiều nhân vật đối lập nổi tiếng. Trong số những người bị ảnh hưởng có Aung San Suu Kyi và Tổng thống Win Myint của NLD, cả hai đều bị kết án về các cáo buộc có động cơ chính trị sau cuộc đảo chính năm 2021. Suu Kyi bị kết tội tham nhũng, vi phạm các hạn chế về COVID-19 và vi phạm Đạo luật Bí mật Chính thức, trong khi Win Myint bị kết tội về các tội liên quan đến khủng bố.[43]
Luật cũng áp dụng các yêu cầu đăng ký nghiêm ngặt, chỉ cho các đảng phái chính trị 60 ngày để đăng ký với các cơ quan bầu cử để tránh bị giải thể. Đến thời hạn, 40 đảng phái chính trị đã bị giải thể, bao gồm cả NLD – đảng này đã chủ động chọn không đăng ký.[44] Tun Myint, thư ký ủy ban điều hành khu vực Yangon của NLD, đã xác nhận việc đảng này từ chối, với lý do cho rằng các cơ quan bầu cử do hội đồng quân sự thành lập là bất hợp pháp.[45] Ngoài ra, luật này còn tước tư cách của bất kỳ đảng phái chính trị nào được xác định là tổ chức khủng bố. Đảng phái chính trị bị xác định kiểu này bao gồm cả Chính phủ Thống nhất Quốc gia đối lập (NUG), vốn đã tích cực chống lại chính quyền quân sự và đã chính thức bị chế độ này dán nhãn là một nhóm khủng bố vào tháng 9 năm 2021[46], thực sự ngăn cản nó tham gia vào tiến trình chính trị.
Thứ ba, tổ chức bầu cử xen kẽ là một chiến lược khác được quân đội sử dụng để đảm bảo quyền lực chính trị của mình.[47] Các cuộc bầu cử so le chỉ liên quan đến việc tranh cử một phần ghế lập pháp tại bất kỳ thời điểm nào.[48] Cách tiếp cận này xuất phát từ cuộc đấu tranh của chính quyền quân sự nhằm duy trì quyền kiểm soát các vùng lãnh thổ do các nhóm vũ trang sắc tộc và lực lượng kháng chiến nắm giữ, những lực lượng này được cho có khả năng khiến cho các cuộc bầu cử trên toàn quốc trở nên không khả thi.[49] Chính quyền quân sự hy vọng rằng hệ thống này sẽ phân bổ ghế đồng đều, có lợi cho quân đội và các đảng đồng minh, giúp họ giành được nhiều ghế hơn so với hệ thống trước đây.[50]
Những diễn biến này đã làm suy yếu lộ trình do SAC thiết lập nhằm khôi phục sự ổn định và quản trị sau đảo chính. SAC nhấn mạnh đến hòa bình, đối thoại chính trị, phục hồi kinh tế, hòa giải dân tộc và bầu cử cuối cùng.[51]
Bằng cách loại trừ hay hạn chế sự tham gia của các nhóm đối lập, đặt biệt là sự tham gia của NLD, và bằng cách điều khiển các luật bầu cử, chính quyền quân sự muốn đảm bảo rằng chỉ những đại diện của nó có cơ hội giành được các ghế.[52] Việc giới thiệu đại diện theo tỉ lệ và sự vắng mặt của các nhóm đối lập chủ chốt đã củng cố hơn nữa sự thống trị của các nhóm đảng than quân đội trong nghị viện.[53] Tuy nhiên, sự vững bền chính trị rõ rang là không được đảm bảo, thay vào đó nó làm gia tang xung đột, bởi vì các lược lượng phản kháng và các nhóm sắc tộc tiếp tục từ chối sự cai quản của chính quyền quân sự.[54]
Kết luận
Kể từ cuộc đảo chính năm 2021, một trong những chiến lược đầu tiên của chính quyền quân sự Myanmar là thể hiện những nỗ lực của nó trong việc xác định những thứ được coi là sai trái trong bầu cử của cuộc tổng quyển cử năm 2020 đến khu vực ASEAN và các cộng đồng quốc tế. Chính quyền quân sự cố gắng đạt được tính hợp pháp thông qua các biện pháp pháp lý và hành chính bằng cách tổ chức lại các cuộc bầu cử. Tuy nhiên, các sự kiện diễn ra kể từ cuộc đảo chính làm nổi bật một xu hướng đáng lo ngại: chính quyền quân sự đang phá hủy một cách có hệ thống các thành quả dân chủ, đàn áp phe đối lập và làm suy yếu các tiêu chuẩn bầu cử quốc tế. Điều này bao gồm thao túng khuôn khổ pháp lý chi phối các cuộc bầu cử, làm suy yếu các tiêu chí cho các cuộc bầu cử tự do và công bằng, và hạn chế các quan sát bầu cử độc lập. Do đó, quân đội đang thiết lập một hệ thống bầu cử không có tính toàn vẹn, cho phép họ khẳng định “tính hợp pháp” trực tiếp hoặc gián tiếp thông qua một đảng chính trị ủy nhiệm, qua đó củng cố quyền kiểm soát của họ đối với đất nước.
Sanjay Gathia, Asia Centre
NOTES
[1] San Yamin Aung (2020) ‘Myanmar military claims to find over 70,000 irregularities on voter lists’, The Irrawaddy, at: https://www.irrawaddy.com/election-2020/myanmar-military-claims-find-70000-irregularities-voter-lists.html; Myanmar News Agency (2021) ‘MoFA issues “Press Statement” on current situation of Myanmar’, The Global New Light of Myanmar (GNLM), at: https://www.gnlm.com.mm/mofa-issues-press-statementon-current-situation-of-myanmar.
[2] The Irrawaddy (2021) ‘Myanmar junta officially annuls NLD’s 2020 election win’, The Irrawaddy, at: https://www.irrawaddy.com/news/burma/myanmar-junta-officially-annuls-nlds-2020-election-win.html.
[3] Aljazeera (2021) ‘Full text of Myanmar army statement on state of emergency’, Aljazeera, at: https://www.irrawaddy.com/news/burma/myanmar-junta-officially-annuls-nlds-2020-election-win.html; “Martial Law Order 1/2021” (2021), GNLM, at: https://www.gnlm.com.mm/martial-law-order-1-2021.
[4] The Irrawaddy (2021) ‘Fears of another long dictatorship as Myanmar coup maker appoints himself PM’, The Irrawaddy, at: https://www.irrawaddy.com/news/burma/fears-of-another-long-dictatorship-as-myanmar-coup-maker-appoints-himself-pm.html.
[5] Myanmar International TV (MITV) (2022a) ‘NDSC announcement: Declaration of State of Emergency extended further 6 months’, MITV, at: https://www.myanmaritv.com/news/ndsc-announcement-declaration-state-emergency-extended-further-6-month; Myanmar International TV (MITV) (2022b) ‘NDSC announcement: Declaration of State of Emergency extended further 6 months’, MITV, at: https://www.myanmaritv.com/news/ndsc-announcement-declaration-state-emergency-extended-further-six-months; Eleven (2023) ‘NDSC decides to extend country’s State of Emergency by further six months’, Eleven, at: https://elevenmyanmar.com/news/ndsc-decides-to-extend-countrys-state-of-emergency-by-further-six-months; AP News (2023) ‘Myanmar’s military-led government extends state of emergency, forcing delay in promised election’, https://apnews.com/article/myanmar-military-state-of-emergency-extend-c860a06985f42265088b53c0ea80029e; AFP (2024) ‘Myanmar junta extends state of emergency by 6 months’, New Straits Times, at: https://www.nst.com.my/world/world/2024/01/1008253/myanmar-junta-extends-state-emergency-6-months; The Irrawaddy (2024) ‘Myanmar’s dictator extends Emergency Rule again, citing election preparations’, at: https://www.irrawaddy.com/news/politics/myanmars-dictator-extends-emergency-rule-again-citing-election-preparations.html.
[6] Reuters (2024) ‘Myanmar junta extends emergency rule amid escalating conflict’, Reuters, at: https://www.reuters.com/world/asia-pacific/myanmar-military-extends-emergency-rule-another-6-months-2024-07-31.
[7] Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights (OHCHR) Myanmar Team (2021) ‘Myanmar in Crisis: Human Rights Situation, February 2021’, OHCHR, at: https://bangkok.ohchr.org/5902-2; VOA News (2021) ‘Myanmar Junta forms Caretaker Government; Min Aung Hlaing is Prime Minister’, VOA News, at: https://www.voanews.com/a/east-asia-pacific_myanmar-junta-forms-caretaker-government-min-aung-hlaing-prime-minister/6209015.html.
[8] Mikael Gravers (2021) ‘Making sense of Myanmar’s coup’, East Asia Forum, at: https://eastasiaforum.org/2021/02/02/making-sense-of-myanmars-coup; Office of the State Administration Council (nd.) ‘State Administration Council’, Office of the State Administration Council, at: https://sacoffice.gov.mm/en/stateadministration.
[9] Htet Aung (2007) ‘Burma’s rigged road map to democracy’, The Irrawaddy, at: https://www2.irrawaddy.com/article.php?art_id=8052.
[10] Government of Myanmar (2023) ‘Road Map to Democracy in Myanmar’, Government of Myanmar via Way Back Machine, at: https://web.archive.org/web/20101024033536/http://www.myanmar.gov.mm/Perspective/persp2003/8-2003/map.htm.
[11] United Nations (2003) ‘Myanmar’s seven-step peace process not inclusive, lacks timeline – Annan’, United Nations, at: https://news.un.org/en/story/2003/11/85072-myanmars-seven-step-peace-process-not-inclusive-lacks-timeline-annan.
[12] W. Elliot Bulmer (2022) A New Constitution for Myanmar: Towards Consensus on an Inclusive Federal Democracy, International Institute for Democracy and Electoral Assistanc (International IDEA), at: https://www.idea.int/sites/default/files/publications/a-new-constitution-for-myanmar.pdf
[13] Ibid.; Gilles Saphy and Michael Lidauer (2022) ‘Elections At a Crossing Point: Considerations for Electoral Design in Post-Coup Myanmar’, International IDEA, at: https://www.idea.int/sites/default/files/publications/elections-at-a-crossing-point-electoral-design-in-postcoup-myanmar.pdf.
[14] Myanmar Election Watch (nd.) ‘History of Elections in Myanmar’, Myanmar Election Watch, at: https://myanmarelectionwatch.org/en/history-of-elections-in-myanmar.
[15] Aung San Suu Kyi (2010) ‘Burmese election won by military-backed party’, The Guardian, at: https://www.theguardian.com/world/2010/nov/09/burma-usdp-wins-election.
[16] Nehginpao Kipgen (2009) ‘Reconciliation Myanmar needs’, The Korea Times, at: https://www.koreatimes.co.kr/www/news/opinon/2009/12/137_58118.html.
[17] BBC News (2015) ‘Timeline: Reforms in Myanmar’, BBC News, at: https://www.bbc.com/news/world-asia-16546688.
[18] Ibid.
[19] Michael F. Martin (2012) ‘Burma’s April Parliamentary By-Elections’, Congressional Research Service, US Congress, at: https://crsreports.congress.gov/product/pdf/R/R42438/8; Tin Maung Maung Than (2013) ‘Myanmar’s 2012 By-Elections: The Return of NLD’, Southeast Asian Affairs: 204–219, at: http://www.jstor.org/stable/23471145.
[20] Nakanishi Yoshihiro and Osada Noriyuki (2015) ‘The 2015 Myanmar General Election: A Historic Victory for the National League for Democracy’, Institute of Developing Economies, Japan External Trade Organization, at: https://www.ide.go.jp/library/English/Research/Region/Asia/pdf/201601_osada_en.pdf.
[21] Jonah Fisher (2015) ‘Myanmar’s 2015 landmark elections explained’, BBC News, at: https://www.bbc.com/news/world-asia-33547036.
[22] Avery Davis-Roberts (2017) Myanmar: 2015 General Elections Final Election Report, The Carter Center, at: https://www.cartercenter.org/resources/pdfs/news/peace_publications/election_reports/myanmar-2015-final.pdf.
[23] Ibid.
[24] International Foundation for Electoral System (nd.) ‘ADR Case Study: Myanmar’, International Foundation for Electoral System, at: https://www.ifes.org/adr-case-study-myanmar; Hsu Mon Aung (2018) ‘Reforming municipal elections in Myanmar’, International IDEA, at: https://www.idea.int/news/reforming-municipal-elections-myanmar.
[25] Union Election Commission (UEC) (2020) ‘၂၀၂၀ ပြည့်နှစ် ပါတီစုံဒီမိုကရေစီအထွေထွေရွေးကောက်ပွဲ ရလဒ်များ ထုတ်ပြန်ပြီးစီးကြောင်း အသိပေးကြေညာခြင်း [Announcement – Results of the 2020 Multi-party Democratic General Election]’, UEC, at: https://www.uec.gov.mm/news_preview_detail.php?action=news_detail&news_id=cC%2FMl34obsrydRAr00ukbCZSuEksJjy6RHXX9Uv2lyU%3D
[26] “Martial Law Order 1/2021” (2021), GNLM, at: https://www.gnlm.com.mm/martial-law-order-1-2021.
[27] “Martial Law Order 2/2021” (2021), GNLM, at: https://www.gnlm.com.mm/martial-law-order-2-2021.
[28] “Martial Law Order 3/2021” (2021), GNLM, at: https://www.gnlm.com.mm/martial-law-order-3-2021.
[29] Human Rights Watch (2023) ‘“Our Numbers Are Dwindling”: Myanmar’s post-coup crackdown on lawyers’, Human Rights Watch, at: https://www.hrw.org/report/2023/06/08/our-numbers-are-dwindling/myanmars-post-coup-crackdown-lawyers.
[30] The Irrawaddy (2021) ‘Myanmar junta officially annuls NLD’s 2020 election win.
[31] Reuters (2021) ‘Myanmar’s NLD says offices raided in “unlawful acts”, computers, documents seized’, Reuters, at: https://www.reuters.com/world/asia-pacific/myanmars-nld-says-offices-raided-unlawful-acts-computers-documents-seized-2021-02-03.
[32] RFA Burmese (2023) ‘Nearly 2,000 NLD party members jailed under Myanmar junta’, Radio Free Asia, at: https://www.rfa.org/english/news/myanmar/nld-09272023165502.html.
[33] The Irrawaddy (2023) ‘Myanmar’s ousted NLD says 93 members killed, 1,200 detained by junta’, The Irrawaddy, at: https://www.irrawaddy.com/news/burma/myanmars-ousted-nld-says-93-members-killed-1200-detained-by-junta.html.
[34] Rebecca Ratcliffe (2021) ‘Myanmar: Aung San Suu Kyi charged with election fraud and “lawless actions”’, The Guardian, at: https://www.theguardian.com/world/2021/nov/16/myanmar-aung-san-suu-kyi-charged-with-election-and-lawless-actions.
[35] Ratcliffe (2021) ‘Myanmar: Aung San Suu Kyi charged with election fraud’.
[36] The Irrawaddy (2023) ‘Myanmar regime to charge 2020 election local officials’, The Irrawaddy, at: https://www.irrawaddy.com/news/burma/myanmars-ousted-nld-says-93-members-killed-1200-detained-by-junta.html.
[37] The Irrawaddy (2022) ‘Myanmar regime jails former election chief and his staff’, The Irrawaddy, at: https://www.irrawaddy.com/news/burma/myanmar-regime-jails-former-election-chief-and-his-staff.html.
[38] Myanmar Now (2021) ‘Myanmar coup leader considers shift to electoral system favoured by military’, Myanmar Now, at: https://myanmar-now.org/en/news/myanmar-coup-leader-considers-shift-to-electoral-system-favoured-by-military; U Win (2023) ‘Proportional Representation in Myanmar? A View from In-Country by U Win’, Opposition International, at: https://opposition.international/2023/01/31/proportional-representation-in-myanmar-a-view-from-in-country-by-u-win.
[39] Asian Network for Free Elections (ANFREL) (2022) ‘Myanmar’s junta switch to PR system beneficial only to them’, ANFREL, at: https://anfrel.org/myanmars-junta-switch-to-pr-system-beneficial-only-to-them; Lidauer (2022) ‘Elections At a Crossing Point: Considerations for Electoral Design in Post-Coup Myanmar’.
[40] Andrew Nachemsom and Frontier (2022) ‘Rigging the system: the junta’s PR makeover’, Frontier Myanmar, at: https://www.frontiermyanmar.net/en/rigging-the-system-the-juntas-pr-makeover.
[41] “Political Parties Registration Law” (2023), Myanmar Digital News, at: https://www.mdn.gov.mm/en/political-parties-registration-law.
[42] “ Law Amending the Political Parties Registration Law (State Administration Council Law No 15/2024)” (2024), Ministry of Information, at: https://www.moi.gov.mm/moi:eng/news/12913.
[43] Aljazeera (2022) ‘Myanmar court sentences ex-politician to 173 years in prison’, Aljazeera, at: https://www.aljazeera.com/news/2022/11/3/myanmar-court-sentences-ex-lawmaker-to-173-years-in-prison; RFA Burmese (2023) ‘Myanmar’s opposition party refuses to re-register under new junta law’, Radio Free Asia, at: https://www.rfa.org/english/news/myanmar/myanmar-party-refuses-02062023193308.html.
[44] Myanmar Election Watch (2024) ‘Updated: List of Political Parties Abolished by Myanmar Junta-Appointed Union Election Commission’, Myanmar Election Watch, at: https://myanmarelectionwatch.org/mm/news/updated-list-political-parties-abolished-dissolved-myanmar-junta-union-election-commission.
[45] RFA Burmese (2023) ‘Myanmar’s opposition party refuses to re-register under new junta law’.
[46] DW (2021) ‘Myanmar junta designates shadow government as “terrorists”’, DW, at: https://www.dw.com/en/myanmar-junta-designates-shadow-government-as-terrorist-group/a-57473057.
[47] Priscilla A. Clapp and Ye Myo Hein (2022) ‘In Myanmar, sham elections aren’t the path to stability’, United States Institute of Peace, at: https://www.usip.org/publications/2022/10/myanmar-sham-elections-arent-path-stability.
[48] Naw Gladys Maung Maung (2021) ‘Burma’s Electoral System Change and Proportional Representation’, Salween Institute for Public Policy, at: https://www.salweeninstitute.org/uploads/1/2/6/3/12630752/si-proportional-representation-gladys-eng-full.pdf.
[49] RFA Burmese (2024) ‘Myanmar junta commits to staggered 2025 election’, Radio Free Asia, at: https://www.rfa.org/english/news/myanmar/election-2025-08262024083618.html.
[50] Mi Kun Chan Non and Ashley South (2024) ‘Don’t fall for the fake election in Myanmar’, East Asia Forum, at: https://eastasiaforum.org/2024/10/11/dont-fall-for-the-fake-election-in-myanmar.
[51] Ministry of Information (MOI) (2021) ‘Five-Point Road Map of the State Administration Council’, MOI, at: https://www.moi.gov.mm/moi:eng/news/3631.
[52] Bangkok Post (2023) ‘Myanmar elections “likely” in 2025’, Bangkok Post, at: https://www.bangkokpost.com/world/2641903/myanmar-elections-likely-in-2025.
[53] Nu Tsen Mun (2020) ‘Electoral System at a Crossroads: Recalculation of the 2015 Election Results under the Proportional Representation System’,The Salween Institute for Public Policy, at: https://www.salweeninstitute.org/uploads/1/2/6/3/12630752/sipp_electrolsystem-at-a-crossroad-english.pdf; Transnational Institute (2020) ‘The 2020 General Election in Myanmar: A Time for Ethnic Reflection’, Myanmar Policy Briefing 24, Transnational Institute, at: https://www.tni.org/files/publication-downloads/myanmar_policy_briefing_24_the_2020_general_election_in_myanmar.pdf.
[54] Joshua Kurlantzick (2023) ‘War-torn Myanmar plans to hold elections: Will they have any effect?’, Council on Foreign Relations, at: https://www.cfr.org/article/war-torn-myanmar-plans-hold-elections-will-they-have-any-effect.